Tadbirkorlik uchun qaysi nazorat organlari eng ko‘p muammo tug‘dirmoqda?

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi “Tadbirkorlik subyektlari huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilish bo‘yicha vakil” nazorat qiluvchi organlarning tadbirkorlik subyektlarida davlat nazorati sohasidagi faoliyatini reyting baholash natijalari e’lon qilindi. Ushbu natijalar qaysi organlarning samarali ishlayotgani va qaysilari esa tadbirkorlar uchun to‘siq bo‘lib qolayotganini ko‘rsatdi.

Baholash tizimi uch toifa: “Yaxshi” (80-100 ball), “Qoniqarli” (55-80 ball) va “Qoniqarsiz” (55 ballgacha)ga ajratildi. Reytingda eng yuqori ballni Hisob palatasi olgan bo‘lsa, Soliq qo‘mitasi eng quyi natijani qayd etdi.

Eng samarali ishlayotgan organlar

Nazorat organlari orasida tadbirkorlar bilan eng kam muammoli ishlayotgan tashkilotlar qatoriga Hisob palatasi (95 ball), Din ishlari bo‘yicha qo‘mita (90 ball) va Fuqarolik aviatsiyasi agentligi (90 ball) kiradi. Bundan tashqari, Davlat zahiralarini boshqarish qo‘mitasi, Investitsiyalar bo‘yicha davlat qo‘mitasi, Kinematografiya agentligi, Uzarchiv agentligi, Migratsiya agentligi, O‘zbekiston davlat yong‘in xavfsizligi xizmati va Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi 80-85 ball oralig‘ida baholanib, yaxshi ishlayotgan organlar ro‘yxatiga kiritilgan.

“Qoniqarli” baho olgan organlar

Nazorat tizimida o‘rta darajada samarali ishlayotgan tashkilotlar qatoriga Axborotlashtirish va telekommunikatsiyalar sohasida nazorat inspeksiyasi (75 ball), Bojxona qo‘mitasi (75 ball), Sanoat, radiatsiya va ekologik xavfsizlik qo‘mitasi (70 ball), Suv xo‘jaligi obyektlarida suvdan foydalanishni nazorat qilish inspeksiyasi (70 ball), Alkogol va tamaki bozorini tartibga solish inspeksiyasi (70 ball), Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi (70 ball) va Markaziy bank (65 ball) kirdi.

Shuningdek, Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi vazirligi 60 ball bilan ushbu toifadagi eng past natijani qayd etgan.

Eng ko‘p muammo tug‘dirayotgan organlar

Tadbirkorlik subyektlari bilan ishlashda eng ko‘p muammoga ega bo‘lgan nazorat organlari qoniqarsiz deb topildi. Davlat asillik darajasini nazorat qilish inspeksiyasi (40 ball), Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo‘mitasi (35 ball), Iqtisodiy jinoyatlarga qarshi kurashish departamenti (25 ball), O‘zbekiston texnik jihatdan tartibga solish agentligi (20 ball), Tog‘-kon sanoati va geologiya sohasini nazorat qilish inspeksiyasi (20 ball), Elektr energiyasi, neft mahsulotlari va gazdan foydalanishni nazorat qilish inspeksiyasi (20 ball), Farmatsevtika mahsulotlari xavfsizligini nazorat qilish agentligi (15 ball) bu ro‘yxatda eng yuqori ball to‘plagan tashkilotlar bo‘ldi.

Shuningdek, Kambag‘allikni qisqartirish va bandlik vazirligi, Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi, Madaniy meros agentligi, Agroinspeksiya, Sog‘liqni saqlash vazirligi va Kadastr agentligi ham 15 ball bilan eng quyi natijalardan birini qayd etdi.

Tadbirkorlar uchun eng og‘ir idoralar

Nazorat organlari ichida eng yomon baholangan idora Soliq qo‘mitasi bo‘ldi – u minus 45 ball bilan ro‘yxatning eng quyi pog‘onasiga tushdi. Bundan tashqari, Kimyoviy karantin va o‘simliklar himoyasi agentligi (-40 ball), Uyma-uy kirib borish va reydlar (-35 ball), Qurilish va uy-joy kommunal xo‘jaligi nazorati (10 ball), Turizm qo‘mitasi (10 ball), Transport inspeksiyasi (10 ball), Ekologiya va iqlim o‘zgarishi vazirligi (10 ball), Favqulodda vaziyatlar vazirligi (10 ball), Qishloq xo‘jaligi vazirligi (10 ball), Ichki ishlar vazirligi (10 ball) va Adliya vazirligi (10 ball) ham eng past ball olgan organlar qatorida turibdi.

Bu natijalar tadbirkorlarning asosiy shikoyatlari aynan ushbu idoralar faoliyati bilan bog‘liqligini ko‘rsatadi. Soliq idoralari tomonidan o‘tkaziladigan tekshiruvlar, ortiqcha jarimalar, hujjat topshirishdagi murakkabliklar va yuqori soliq yuklamalari tadbirkorlarni eng ko‘p qiynayotgan muammolar sirasiga kirgan.

Nazorat tizimi isloh qilinadimi?

E’lon qilingan reyting natijalari shuni ko‘rsatadiki, tadbirkorlarning davlat nazorati organlariga bo‘lgan ishonchi ayrim idoralar bo‘yicha juda past. Ayniqsa, soliq tizimi va nazorat organlarining haddan tashqari tekshiruvlari biznesni yuritishda asosiy muammolardan biri bo‘lib qolmoqda.

Shu sababli, tadbirkorlikni rivojlantirish uchun byurokratik to‘siqlarni kamaytirish, soliq yuklamalarini optimallashtirish va davlat nazorati tizimini takomillashtirish zarur. Aks holda, tadbirkorlik subyektlari faoliyatida qiyinchiliklar davom etadi.

Kelgusi yillarda ushbu reyting asosida davlat organlarining ish uslubi qayta ko‘rib chiqilishi va tadbirkorlar bilan muloqot yanada yaxshilanishi kerak. Eng qoniqarsiz baho olgan idoralar faoliyatini optimallashtirish, hujjatlar va tekshiruv jarayonlarini soddalashtirish hamda tadbirkorlar uchun qulay muhit yaratish bo‘yicha islohotlar amalga oshirilishi lozim.

Agar bu amalga oshmasa, kelajakda tadbirkorlarning davlat organlariga bo‘lgan ishonchi yanada pasayishi va noroziliklar ortishi mumkin.