“Соққа”ни “соққа”га ураётганлар

Бугунги кунда бутун дунёда криптовалюта жуда оммалашган, шу қатори Ўзбекистонда ҳам. Криптовалюта билан шуғулланишнинг турли йўллари бўлиб, улардан бири майнинг қилишдир. Ора кунда ижтимоий тармоқларда майнинг билан шуғулланган шахслар қўлга олинганлиги ҳақида хабарлар чиқиб қолади. Буни ўқиган одамда Ўзбекистонда майнинг билан шуғулланиш тақиқланган деган фикрга келиши табиий. Хўш, аслида қандай?

Майнинг ўзи нима?

Кўпчилик майнинг айнан қандай иш эканлигини билмайди. Биринчи, “Майнинг ўзи нима?” деган саволга жавоб топиб олсак. Майнинг бу криптовалюта платформаларининг ишлашини таъминлаш учун янги тузилмаларни яратиш фаолиятидир. Яна бир томондан фойдаланувчилар ўртасидаги транзакциялар текширилаётган ва Blockchain оммавий базасига қўшилган жараён ҳисобланади. Содда қилиб айтганда трансакциялар ўртасида туриб block'ларни аниқлаш ва математик ҳисобларни бажаргани учун блоcк мукофотларини қўлга киритишдир. Мисол қилиб келтирадиган бўлсак, пул ўтказмаларида банк марказлашган учинчи томон бўлса, криптовалюталарда бу майнерлардир.

Фаолият қандай амалга оширилади?

Майнинг криптовалюта алмашинишда жараённи тезлаштириб математик амалларни бажаради. Бу орқали майнинг ўзига хизмат ҳақи ушлаб қолади ва криптовалютада пул ишлайди. Бугунги кунда энг ривожланган криптомайнинг “bitcoin” ишлаб топишдир. Ушбу амалларни бажариш учун албатта майнинг қурилмалари керак бўлади. Ушбу вазифани компютер видеокарталари амалга оширади. Яна бир алоҳида майнинг учун кашф қилинган қурилма бу “асик”дир. Юқорида таъкидланган математик амалларни ушбу қурилмалар амалга оширади. Буларнинг орасида энг оммалашгани видеокарталардир. Бир қанча видеокарталарни йиғган ҳолда майнинг қурилмасини ясаш мумкин.

Бу кўп давлатларда тақиқланган

Майнинг билан шуғулланиш жуда кўп давлатларда тақиқланган. Сабаби майнинг қурилмалари электр токини жуда кўп миқдорда сарфлайди. Қўшни Қозоғистонда эса майнинг билан шуғулланишга қонунан рухсат берилган. Майнинг қурилмалари қанча электр кучланиши баланд бўлса, криптовалюталарни майнинг қилиши шунча тезлашади. Лекин, бунинг ортидан эса электр таъминотида қарздорлик юзага келиши мумкин. Мамлакатимиздаги майнинг фаолиятига тўсқинлик қиладиган ягона омил ҳам айнан шудир.

Ўзбекистонда тақиқланганми?

Юқорида таъкидлаганимиздек, хабарларни ўқиган киши чиндан ҳам Ўзбекистонда майнинг тақиқланганлигига ишонади. Аслида бунга рухсат бор, фақат айрим шахсларга жиддий талаблар билан. Ўтган йили сентябр ойида “Майнинг фаолиятини амалга ошириш учун рухсатнома бериш тартиби тўғрисида”ги низом Адлия вазирлигида давлат рўйхатидан ўтказилган. Низом билан Ўзбекистон ҳудудида майнинг фаолиятини амалга ошириш учун рухсатнома бериш ҳамда фаолиятни ташкил этиш тартиби белгиланган эди.

Фақат юридик шахслар учун…

Унга кўра, майнинг фақат юридик шахс томонидан қуёш фотоелектр стансиялари орқали ишлаб чиқарилган электр энергиясидан фойдаланган ҳолда амалга оширилади, қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно. Майнерлар истеъмол қилинган электр энергиясини ҳисобга олиш ускунасини ўрнатиб, қонунчилик ҳужжатларида назарда тутилган ҳолларда ягона электр энергетика тизимига уланиши мумкин.

Майнерлар ўз фаолиятини фақат рўйхатга олинган пайтда кўрсатилган манзилда, ёнғин хавфсизлиги ҳамда санитария нормалари ва қоидаларига риоя қилган ҳолда амалга ошириш ҳуқуқига эга.

Ўзбекистон ҳудудида қуйидагиларни амалга ошириш тақиқланади:

• яширин майнингни;

• аноним крипто-активлар майнингини;

• рўйхатга олинган пайтда кўрсатилган манзилга мос келмайдиган манзилда майнингни;

• рухсатномасиз майнингни.

Майнерлар майнингни амалга ошириш натижасида олинган крипто-активларни Ўзбекистонда крипто-активлар айланмаси соҳасидаги хизматлар провайдерлари фаолияти билан шуғулланиш учун лицензияга эга бўлган крипто-биржалар орқали сотишга ҳақли.