O‘zbekistonda yana yod tarqatish rejalashtirilmoqda: Ilgari yuz bergan xatolar takrorlanadimi?

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga “Aholi o‘rtasida yod yetishmasligi kasalliklarining oldini olish tizimi takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining “Yod yetishmasligi kasalliklari profilaktikasi to‘g‘risida”gi Qonuniga o‘zgartirishlar kiritish haqida”gi qonun loyihasi taqdim etildi. Garchi loyiha hali to‘liq jamoatchilik e’tiboriga havola qilinmagan bo‘lsa-da, jamoatchilikda xavotirlar mavjud.

Qonun loyihasi nimalarni ko‘zda tutadi?

Qonun loyihasi aholining endemik buqoq va yod yetishmasligi bilan bog‘liq boshqa kasalliklardan himoya qilish, bolalar, o‘smirlar va reproduktiv yoshdagi ayollarda yod tanqisligi oqibatlarini kamaytirishga qaratilgan. Ushbu hujjat yod yetishmasligi profilaktikasini to‘liq amalga oshirish uchun osh tuzini yodlash qoidalarini takomillashtirish va sifatli yodlangan mahsulotlar bilan ta’minlashni kuchaytirishni nazarda tutadi.

Deputatlar aholining yod tanqisligi bilan bog‘liq muammolarini hal qilish uchun harakat qilayotgan bir paytda, OAV o‘tmishdagi muvaffaqiyatsiz tajribalarni eslamoqda. Bir necha yil oldin bolalar o‘rtasida yod preparatlarini tarqatish holatlari ommaviy zaharlanishlarga olib kelgani keng muhokamalarga sabab bo‘lgandi.

Ilgari nima sodir bo‘lgandi?

2018-yilda O‘zbekistonning Namangan va Chust tumanlarida antistrumin tabletkalari tarqatish kampaniyasi ommaviy bolalar zaharlanishi bilan yakunlangan edi. Sog‘liqni saqlash vazirligi tomonidan maktablar va bog‘chalarda bolalarga ota-onalar roziligisiz berilgan tabletkalar tarkibidagi yod miqdori xavfsizlik me’yorlaridan 6–11 barobar oshiq bo‘lib chiqdi.

Zaharlangan bolalarda qusish, qorin og‘rig‘i, diareya va isitma kabi alomatlar paydo bo‘ldi. Yuzlab bolalar kasalxonaga yotqizildi. Biroq dastlab rasmiylar bu holatni ARVI yoki oziq-ovqat zaharlanishiga bog‘lashga uringan.

Keyinchalik Sog‘liqni saqlash vaziri Amrillo Inoyatov yodning haddan tashqari dozasi zaharlanishga sabab bo‘lganini tan oldi. Shuningdek, Prezident Shavkat Mirziyoyev bu masalani shaxsan nazoratga olib, tergov ishlari o‘tkazildi. Uchtaga yaqin shaxs hibsga olingani e’lon qilindi, biroq natijalar va javobgar shaxslar haqida batafsil rasmiy ma’lumot berilmadi.

Tendersiz xaridlar

Keyinroq antistrumin tabletkalari “Samo” kompaniyasidan bozor narxidan ikki baravar qimmat – 6000 so‘mga sotib olingani ma’lum bo‘ldi. Holbuki, bu preparatning asl qiymati 3000 so‘m edi. Xarid jarayoni tendersiz amalga oshirilgan va moliyaviy shaffoflik bo‘yicha jiddiy e’tirozlarga sabab bo‘lgan.

Jamoatchilik noroziligi

O‘sha vaqtda ushbu kampaniyada tabletkalar ota-onalarning roziligisiz tarqatilgani keng jamoatchilik noroziligiga sabab bo‘lgandi. Ota-onalar rasmiylarni bolalarni “tajriba subyekti (“gvineya cho’chqasi”) sifatida foydalanganlikda ayblagandi. Ushbu holatdan so‘ng, ta’lim muassasalarida antistrumin tarqatish taqiqlangan edi, ammo keyingi harakatlar moliyaviy va boshqaruv masalalari bo‘yicha savollarni ochib berdi.