Chexiya va Koreyadan so‘ng navbat O‘zbekistonga: O‘zbekiston bozoriga tez fursatda kirib kelgan Temu savdo platformasi qanday qilib bu darajada ommalashib ketdi?

2024-yilning 6-sentyabridan boshlab Temu O‘zbekistonda faol reklama kampaniyasini boshladi va 8-sentyabrga kelib bu ilova mamlakatda eng ko‘p yuklab olingan dasturga aylandi. Ekspert Xitoyga qarashli Temu bozorining O‘zbekistonda ommalashish sabablarini tushuntirdi. 

Temu haqida

Iqtisodiy mavzular bo‘yicha tahlilchi Temurmalik Elmuradov Xitoyning Temu savdo marketpleysining qisqa vaqt ichida O‘zbekistonda juda mashhur bo‘lib ketishi sabablarini tushuntirdi. Uning so‘zlariga ko‘ra, asosiy omillar sifatida mahsulotlarning arzon narxlari va Instagram hamda TikTok’dagi katta reklama byudjetlari keltirilmoqda. Temu haqida eshitgandirsiz — bu juda ham arzon narxlar bilan mashhurlikka erishgan Xitoy savdo marketpleysi. U hali yangi kompaniya bo‘lib, 2022-yilda tashkil etilgan. Biroq, ikki yil ichida u ancha kengayib, o‘nlab yangi bozorlarga chiqishga muvaffaq bo‘ldi. "Ularning yondashuvi har doim bir xil: katta mablag‘lar birinchi navbatda Instagram va TikTok kabi ijtimoiy tarmoqlarda mo‘ljallangan reklamalarga sarflanadi”, — deydi tahlilchi. Xuddi shunday sxema Chexiya va Koreyada ham qo‘llanilgan bo‘lib, 2024-yil sentyabr oyidan esa navbat O‘zbekistonga yetib keladi.

Temu’ning xususiyatlari

Temuning ikki muhim xususiyati mavjud. Birinchisi — marketing va reklama yondashuvi. U o‘zining agressiv uslubi bilan ajralib turadi, shuning uchun professional doiralarda ham uning ishlari o‘rganilmoqda. 2023-yilda kompaniya reklama uchun 2 milliard dollar sarfladi, 2024-yilda esa bu summa 6 milliard dollarga yetishi kutilmoqda — rivojlangan bozorlar uchun ham bu juda katta pul. Biroq foydalanuvchilarni faqat reklama hisobiga ko‘paytirish yetarli emas, to‘g‘ri xabar ham kerak. Temu xaridlarni “boshqa joylarda oladigan hamma narsangiz bizda ikki baravar arzon” degan xabari bilan reklama qilmoqda.

Ikkinchi xususiyat — past narxlar. Bunga bir nechta omillar yordam beradi. Birinchi omil — C2M (customer to manufacturer) biznes modeli, ya’ni mahsulotlar to‘g‘ridan-to‘g‘ri ishlab chiqaruvchidan uchinchi tomon yetkazib beruvchilar orqali xaridorga yetkaziladi, bu esa logistika va saqlash xarajatlarini kamaytiradi. Ikkinchi omil — kompaniyaning har bir buyurtmada ataylab zarar ko‘rishi, ya’ni bozorga joylashish uchun katta chegirmalar taklif qilishi. Bundan tashqari, Temu platformadagi sotuvchilardan boshqa joylarga qaraganda arzonroq narxni ta’minlashni talab qiladi. Bir nechta sotuvchi bir xil mahsulotni taklif qilgan taqdirda, Temu faqat eng past narxni taklif qiluvchi sotuvchini ko‘rsatadi. Bu usul samarali ishlamoqda.

Reklama kampaniyasi

6-sentyabrdan boshlab Temu O‘zbekistonda faol reklama kampaniyasini boshladi va 8-sentyabrga kelib bu ilova mamlakatda eng ko‘p yuklab olingan dasturga aylandi. Asosiy auditoriya esa narxga katta e’tibor qaratadigan foydalanuvchilar bo‘lib, bu Temuni daromadlar darajasi o‘rtachadan past bo‘lgan O‘zbekiston bozorida birmuncha jozibador qilib ko‘rsatdi. Temudagi ko‘plab mahsulotlar mahalliy do‘kon va bozorlarda ham topilishi mumkin, lekin yuqori narxlarda.

Tartibga solish ishlari

Yaqinda elektron tijoratni tartibga soluvchi Milliy istiqbolli loyihalar agentligi ayrim xorijiy savdo maydonchalari bilan bog‘liq vaziyatni “bir tomonlama o‘yin” deb baholadi. Ehtimol, bunda Temu kabi platformalar nazarda tutilgan, chunki Wildberries va Ozon kabi kompaniyalar O‘zbekistonda o‘z vakolatxonalarini ochishgan, hisob raqamlarini yaratishgan va mahalliy banklar orqali to‘lovlarni qabul qilishadi. O‘zbekistonlik foydalanuvchilar bu platformalarda nafaqat xarid qilishi, balki o‘z tovarlarini sotishi ham mumkin. Aliexpressda ham yuridik shaxs mavjud bo‘lib, Uzcard va Humo orqali to‘lov qabul qilish imkoniyati bor. Temuning farqi shundaki, u O‘zbekistonda vakolatxonaga ega emas va mahalliy tizimlar orqali to‘lovlarni qabul qilmaydi. Shu sababli, agentlikda gapirilayotgan elektron tijoratni tartibga solish bo‘yicha islohotlar aynan shunday loyihalarga ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Temuni taqiqlash ehtimoldan yiroq, ammo o‘zgarishlar muqarrar. Bu o‘zgarishlar qanday bo‘lishini kutish qoldi.