Bir milliarddan ortiq odam o‘ta qashshoqlikda yashamoqda — BMT

Birlashgan Millatlar Tashkiloti Taraqqiyot Dasturi (BMTTD) va Oksford universiteti umumiy aholisi 6,3 milliard bo‘lgan 112 mamlakatni qamrab olgan o‘n yillik statistik ma’lumotlarni tahlil qildi. 

1,1 milliard odam o‘ta qashshoqlikda yashaydi

Unga ko‘ra, dunyoda 1,1 milliard odam o‘ta qashshoqlikda yashaydi. Ularning qariyb yarmi – 455 millioni mojaro yoki beqarorlik hukm surayotgan mamlakatlarda yashaydi.

Birlashgan Millatlar Tashkilotining Taraqqiyot Dasturi (BMTTD) va Oksford universiteti o‘n yillik davr mobaynida jami 6,3 milliard aholiga ega 112 davlatni qamrab olgan statistik ma’lumotlarni tahlil qildi. Shuningdek, 20 ta davlatda qo‘shimcha so‘rov o‘tkazildi. Natijada “ko‘p o‘lchovli” yoki o‘ta qashshoqlik deb ataladigan global indeks bo‘yicha yangilangan hisobot bo‘ldi.

Mojarolardan jabr ko‘rgan mamlakatlarda ma’lumotlar yig‘ish qiyin

Nashrning ta’kidlashicha, mojarolardan jabr ko‘rgan mamlakatlarda ma’lumotlar yig‘ish qiyin. Shu sababli, qashshoqlik darajasi past baholanishi va haqiqiy ko‘rsatkichlar yuqori bo‘lishi mumkin. Biroq, mavjud dalillar hali ham qashshoqlik va mojaro o‘rtasidagi munosabatni tasdiqlaydi.

Urush davom etayotgan mamlakatlarda 34,8 foiz aholi qashshoqlikda

Urush davom etayotgan mamlakatlarda aholining o‘rtacha 34,8 foizi qashshoqlikda yashaydi, mojarolar bo‘lmagan mamlakatlarda esa atigi 10,9 foiz aholi kambag‘al.

“So‘nggi yillarda mojarolar kuchayib, ko‘payib, qurbonlar soni bo‘yicha yangi cho‘qqilarga chiqdi. Bu millionlab odamlarni o‘z uylarini tashlab ketishga majbur qildi, ularning hayoti va tirikchiligini yo‘q qildi”, — dedi BMT Taraqqiyot dasturi rahbari Achim Shtayner.

Qashshoqlikning barcha ko‘rsatkichlariga ega mamlakatlar

Urushayotgan mamlakatlar ko‘p o‘lchovli qashshoqlikning barcha ko‘rsatkichlari bo‘yicha eng yuqori ko‘rsatkichlarga ega, bu mojarolarning eng zaif qatlamlarga halokatli ta’sirini ta’kidlaydi.

Misol uchun, mojarolardan jabr ko‘rgan mamlakatlarda kambag‘allarning 25 foizdan ortig‘i elektr energiyasidan mahrum bo‘lsa, barqarorroq mintaqalarda bu ko‘rsatkich atigi 5 foizini tashkil qiladi.

Nomutanosibliklar

Shunga o‘xshash nomutanosibliklar bolalar o‘limi (8 foizga nisbatan 1,1 foiz), ovqatlanish imkoniyati (20,8 foizga nisbatan 7,2 foiz) va bolalar ta’limi (17,7 foiz ga nisbatan 4,4 foiz) kabi sohalarda kuzatilmoqda.

Qashshoqlikni kamaytirish odatda mojarolardan eng ko‘p zarar ko‘rgan mamlakatlarda eng sekin.

Afg‘oniston misolida

Hisobotda 2015-2023-yillar oralig‘ida kambag‘allar soni 5,3 million kishiga oshgan Afg‘oniston bo‘yicha batafsil tadqiqotlar o‘rin olgan.

Ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki, kambag‘allarning yarmidan ko‘pi 18 yoshgacha bo‘lgan bolalardir. Dunyo miqyosida bolalarning 27,9 foizi qashshoqlikda yashaydi, kattalardagi 13,5 foiz.

886 million kishi tegishli uy-joyga ega emas

Shu bilan birga, 828 million kambag‘al kishida tegishli sanitariya sharoitlari yo‘q, 886 million kishi esa tegishli uy-joyga ega emas.

Janubiy Osiyoda 272 million kambag‘al kishi kamida bir kishi to‘yib ovqatlanmaydigan uy xo‘jaliklarida yashaydi, Sahroi Kabirdan janubiy Afrikada esa bu ko‘rsatkich 256 millionni tashkil qiladi.

BMT ma’lumotlariga ko‘ra, 76 davlat kamida bir vaqt davomida qashshoqlikni kamaytirishga muvaffaq bo‘lgan. Faqat to‘qqizta davlat — Benin, Kambodja, Komor orollari, Esvatini, Keniya, Mozambik, Filippin, Tanzaniya va Trinidad va Tobagoda ko‘p qirrali qashshoqlik sezilarli darajada pasaygan.

Qashshoqlik qanday belgilanadi?

Ko‘p o‘lchovli qashshoqlik nafaqat mablag‘larning etishmasligi, balki muayyan xizmatlardan foydalanish imkoniyatining etishmasligini ham anglatadi. Ko‘p o‘lchovli qashshoqlik 10 ta ko‘rsatkich bilan belgilanadi: sog‘liq (chaqaloqlar o‘limi, ovqatlanish), ta’lim (ta’lim davomiyligi, maktabdagi bolalar soni) va turmush darajasi (suv, sanitariya, elektr energiyasi, yoqilg‘i, aktivlar va jins).