2025-yilda Qambarota GES-1loyihasi qurilishi boshlanadi

Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov 2025-yilning o‘rtasida Qirg‘izistonda quvvati 1,86 GVt bo‘lgan Qambar-ota GES-1 qurilishining faol bosqichi boshlanishini ma’lum qildi. “Biz “asr loyihasi” deb ataydigan Qambar-ota GES-1 qurilish loyihasi Qozog‘iston, O‘zbekiston va Jahon banki ishtirokida jadal rivojlanmoqda. Agar rejaga muvofiq ishlasak, yozgacha asosiy to‘g‘on va boshqa infratuzilma obyektlarini qurishni boshlaymiz”, degan prezident.

4,5 milliard dollarlik loyiha

Qambar-ota GES-1 har yili 5 milliard kVt/soat elektr energiyasi ishlab chiqaradi. Qiyos uchun, prezident Japarovning ma’lumotiga ko‘ra, 2024 yilda Qirg‘izistonda elektr energiyasi tanqisligi 3,9 milliard kVt/soatga yetadi. Hozirgi kunda loyiha qiymati 4,5 milliard dollarga baholanmoqda. Loyihani amalga oshirish uchun maxsus kompaniya tashkil etiladi, unda Qirg‘iziston 34% ulushga ega bo‘ladi. Qolgan 66% ulush Qozog‘iston va O‘zbekiston o‘rtasida teng taqsimlanadi.  

Mintaqdagi o‘ziga hos birlashuv

Bu loyiha Qirg‘izistonning elektr energiyasi tanqisligini bartaraf etishga yordam beradi. Shuningdek, Markaziy Osiyoda SSSR davrida mavjud bo‘lgan yagona energetika tizimini qisman tiklash imkonini beradi. O‘sha davrda Qirg‘iziston va Tojikiston yozda o‘z GESlaridan suv yetkazib, Qozog‘iston, O‘zbekiston va Turkmanistonni ta’minlagan. Qishda esa energiya talabini qoplash uchun elektr energiyasini import qilgan.

Yangi va eski ma'muriyat munosabatlari

GESning qurilish loyihasiga mamlakatning birinchi prezidenti Islom Karimov va hukumat a’zolari qarshi turishgan. Sababi, quyi oqimdagi O‘zbekiston suv omborini dastlabki to‘ldirish va bundan buyon yillik bug‘lanish Sirdaryoda sug‘orish uchun mavjud bo‘lgan suv oqimini kamayishiga olib kelishi, to‘g‘ondan ishlab chiqariladigan energiya, agar Afg‘oniston kabi janubiy mamlakatlarga eksport qilinsa, O‘zbekistonning elektr energiyasi eksporti bozoriga ham zarar etkazishi mumkin bo‘lgan. O‘zbekiston hukumatining Toshkentdagi ma’lumotlariga ko‘ra, Qambarota-1 suv tanqisligi, shuningdek, O‘zbekistonga ekologik va iqtisodiy zarar yetkazadi hamda xalqaro qonunlarga zid ravishda taklif qilingan. 

O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev 2021-yilning 11—12-mart kunlari Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarovning Toshkentga qilgan safari chog‘ida “Qambarota-1” GESi qurilishida Qirg‘iziston bilan hamkorlik qilishga rozilik bildirgandi. Shundan so‘ng 13-mart kuni O‘zbekiston Energetika vaziri Bishkekda "Qambarota" bo‘yicha navbatdagi shartnomani imzolaydi.