O‘zbekistonliklar transport, gaz va “svet” narxlarining oshirilishidan xavotirda

Markaziy bankning noyabr oyidagi so‘rovnomasida qayd etilishicha, noyabr oyida O‘zbekiston aholisi va biznesining keyingi 12 oylik inflyatsion kutilmalari yana o‘sishni boshladi.

Toshkent shahrida tadbirkorlarning  narx bo‘yicha kutilmalari 2 foizga o‘sgan

Ma’lum qilinishicha, o‘tgan oy oxirida aholi o‘rtasida narx kutilmalari 13,7 foizga oktyabrga nisbatan 0,9 foiz punkti o‘sdi. Tadbirkorlar o‘rtasida — 12,7 foizga o‘sgan. Bu gaz va elektr energiyasiga tariflar oshirilgan may oyidan beri eng yuqori ko‘rsatkich (o‘shanda aholi kutilmalari 14 foiz, korxonalarniki esa 12,7 foiz edi). 

Agar oktyabr oyida aholi inflyatsiyani 11,6 foizda prognoz qilgan bo‘lsa, noyabrda o‘rtacha 17,7 foizgacha ko‘tarildi. Poytaxtlik respondentlarning deyarli yarmi kelgusi 12 oy ichida inflyatsiya 17 foiz yoki undan yuqori bo‘lishini prognoz qilmoqda. 

Shuning bilan birga, Toshkent shahrida tadbirkorlarning kutilmalari ham 12,6 foizdan 14,6 foizga oshdi. Aholi o‘rtasida narxlarning yuqori o‘sishi ham Toshkent viloyatida — 14,8 foiz (o‘zgarishsiz) va Sirdaryo viloyatida — 14,8 foiz (1,1 f.p.) kutilmoqda. Tadbirkorlik subyektlari o‘rtasida esa Navoiy viloyatida (14,7 foiz, 0,2 f.p.). 

Narxlar oshishiga valyuta kursining o‘zgarishi sabab bo‘lgan

Noyabr oyida aholi o‘rtasida o‘tkazilgan so‘rovlarda narxlarning oshishiga ta’sir ko‘rsatishi mumkin bo‘lgan asosiy omil sifatida avvalgidek valyuta kursining o‘zgarishi ko‘rsatildi — respondentlarning 51 foizi ushbu variantni tanlagan (oktyabrda ham 51 foiz). Eslatib o‘tamiz, noyabr oxirida dollar deyarli 91 so‘mga (0,71 foiz) mustahkamlandi. Umuman olganda, yil boshidan buyon milliy valyuta o‘tgan yilning shu davridagi 9,5 foizga nisbatan atigi 4,3 foizga devalvatsiyaga uchradi. 

Xususan, kommunal xizmatlar narxlarining oshishi ikkinchi o‘ringa ko‘tarildi — respondentlarning 51 foizi shunday fikrda (47 foizdan). Yoqilg‘i-energetika resurslari (elektr energiyasi, gaz) narxining oshishi uchinchi o‘rinni egalladi. Oktyabr oyida so‘rovda qatnashganlarning 46 foizi (47 foizi) bu omil keyingi 12 oy ichida narxlarning oshishiga ta’sir qilishini aytdi. 

Keyingi o‘rinlarda monopoliyalar va narxlar — 31 foiz, transport xarajatlari — 30 foiz, ish haqi va pensiyalarning sun’iy oshirilishi — 28 foiz qayd etilgan. Tadbirkorlik subyektlari uchun ham narxlar oshishining asosiy omili valyuta kursining ehtimoliy o‘zgarishi bo‘lib qolmoqda — respondentlarning 51 foizi (50 foiz edi), kommunal xizmatlar — 49 foiz (42 foiz), shuningdek, yoqilg‘i-energetika resurslari — 48 foiz (42 foiz). 

Bundan tashqari, omillarga transport xarajatlarining oshishi — 32 foiz, ish haqi va pensiyalarning o‘sishi — 29 foiz, soliq yukining yuqori darajasi — 25 foiz, xomashyo narxlarining oshishi kiradi — 25 foizni tashkil etadi.

Inflyatsiyaning yuqori darajaga chiqishiga 10 −15 million so‘m daromadga ega respondentlar sabab bo‘lishi kutilmoqda 

Eng yuqori daromadga ega (15 million so‘mdan yuqori) aholi guruhlari o‘rtasida inflyatsion kutilmalar 13,9 foizdan 17,3 foizga (3,4 foiz) o‘sdi. Inflyatsiyaning yuqori darajasi 10−15 million so‘m daromadga ega respondentlar tomonidan kutilmoqda. 

Daromadlari 2 million so‘mgacha bo‘lgan shaxslar keyingi 12 oyda inflyatsiyani 13,1 foiz (12,1 foizni tashkil etdi), daromadi bo‘lmaganlar esa 12,1 foiz (12,3 foiz) darajasida prognoz qilmoqda.