Tadqiqot: Olimlar global isish xavfini kamaytirish yo’lini topishdi

Stratosferaga har yili 5 million tonna olmos changining chiqishi sayyorani 1,6 darajaga sovitishi mumkin. Ilgari vulqon tutuni va zarralari atmosferani qoplab, Yerning sovishiga sabab bo‘lgan. Bu haqda Science.org tadqiqot natijalariga tayanib xabar bermoqda.

Global isish nima va u qanday yuzaga kelgan?

Global isish — sayyoradagi umumiy haroratning uzoq muddatli isishi. Global isish karbonat angidrid (CO2) va boshqa havoni ifloslantiruvchi moddalar atmosferada toʻplanib, quyosh nurlari va yer yuzidan tushgan quyosh nurlarini oʻzlashtirganda sodir boʻladi. Ushbu isish tendensiyasi uzoq vaqtdan beri davom etayotgan boʻlsa-da, soʻnggi yuz yil ichida qazib olinadigan yoqilgʻilarning yonishi tufayli uning sur’ati sezilarli darajada oshdi. Odamlar sonining koʻpayishi bilan birga, yoqilgʻilarining yonish hajmi ham oʻsdi. Fotoalbom yoqilgʻilarga koʻmir, neft va tabiiy gaz kiradi va ularni yoqish yer atmosferasida „issiqxona effekti“ deb nomlanuvchi hodisani keltirib chiqaradi.

Global isishning sabablari

Issiqxona effekti — yer yuzasining oʻrtacha harorati quyosh va quruqlik radiatsiyasining turli shakllari muvozanati bilan saqlanadi. Quyosh nurlanishi koʻpincha „qisqa toʻlqinli“ radiatsiya deb ataladi, chunki radiatsiya chastotalari nisbatan yuqori va toʻlqin uzunliklari nisbatan qisqa — elektromagnit spektrning koʻrinadigan qismiga yaqin. Boshqa tomondan, yer usti nurlanishi koʻpincha „uzun toʻlqinli“ nurlanish deb ataladi, chunki chastotalar nisbatan past va toʻlqin uzunliklari nisbatan uzun — spektrning infraqizil qismida joylashgan. Pastga qarab harakatlanuvchi quyosh energiyasi odatda kvadrat metr uchun Vattlarda oʻlchanadi. Yer atmosferasining yuqori qismida („quyosh doimiysi“ deb ataladigan) jami keladigan quyosh radiatsiyasining energiyasi har yili kvadrat metr uchun taxminan 1366 Vattni tashkil qiladi. Sayyora yuzasining faqat yarmi istalgan vaqtda quyosh nurlanishini olishini hisobga olsak, oʻrtacha sirt insolyasiyasi yiliga kvadrat metr uchun 342 Vattni tashkil qiladi.

Ilgari vulqon tutuni va zarralari Yerni sovutgan

Olimlar stratosferaga purkalgan olmos changlari quyosh nurlarini aks ettirib, haroratni pasaytirishi mumkinligini aniqlashdi. Ushbu jarayon global isishning eng yomon oqibatlarini oldini olish uchun yetarlidir.

Ma’lum qilinishicha, ilgari vulqon tutuni va zarralari atmosferani qoplab, Yerning sovishiga sabab bo‘lgan.

Vulkanizmning tabiiy jarayoni

Yangi tadqiqot stratosfera aerozol inyeksiyasi deb nomlanuvchi geoinjeneriya shakliga tegishli. Ushbu g‘oya vulkanizmning tabiiy jarayoniga asoslangan.

Tadqiqot natijalari Geophysical Research Letters jurnalida chop etildi.