O‘zbekistonda “davlat ichidagi davlat” yaratilmoqda. Bu nima beradi?

26-noyabr kuni Shavkat Mirziyoyev Enterprise Uzbekistan raqamli texnologiyalar xalqaro markazi faoliyatini tashkil qilish to‘g‘risidagi farmonni imzoladi.

Markazni tashkil etish g‘oyasi

Markazni yaratish g‘oyasi birinchi marta 2018-yilda paydo bo‘lgan, ammo umuman olganda, hammasi 2004-yilda, Dubay xalqaro moliya markazi (DIFC) ochilganda boshlangan.

Vaqtlar o‘tib, 2024-yil fevralida markazga IT Park kvartali hududida start berildi, u yerda 2024-yil 1-iyundan 5 yilgacha bo‘lgan muddatga markazda xorijiy kompaniyalar uchun qo‘llaniladigan maxsus huquqiy rejim eksperiment tariqasida joriy qilinishi belgilangan edi.

“Mamlakat ichidagi mamlakat”

Prezidentning yangi farmoni bilan Enterprise Uzbekistan Angliya va Uzls umumiy huquq normalari va prinsiplariga yoki yetakchi xalqaro moliya markazlari standartlariga asoslangan maxsus huquqiy rejimga ega alohida hudud (yurisdiksiya) sifatida e’tirof etildi. Endi u yerda oddiy emas, balki ixtisoslashtirilgan sud faoliyat yuritadi. Bundan tashqari, barcha masalalar bir joyda, hech qayerga chiqmasdan hal etilishi uchun “yagona darcha” tizimi joriy qilinadi.

Umuman olganda bu yana bir erkin iqtisodiy zonaga o‘xshab ko‘rinishi mumkin, ammo bu yerda huquq va sud birinchi o‘rinda turadi, qolgan barcha narsa ularning atrofida shakllanadi. ushbu markazda IT kompaniyalar dunyodagi yetakchi texnologik va moliyaviy markazlarda qo‘llaniladigan qoidalarga yaqinroq, boshqacha qoidalar asosida faoliyat yuritishi mumkin bo‘ladi.

Kengash tarkibi

Markaz faoliyatini prezident rahbarligidagi maxsus kengash boshqaradi. Kengash tarkibiga bosh vazir Abdulla Aripov va boshqa rahbarlar ham kiradi.

Markaz nimalar bilan shug‘ullanadi?

Enterprise Uzbekistan ishtirokchilari quyidagi faoliyat turlari bilan shug‘ullanishi mumkin bo‘ladi:

• dasturiy mahsulotlarni ishlab chiqish, raqamli texnologiyalar sohasida konsalting va autstaffing xizmatlarini ko‘rsatish;
• raqamli texnologiyalardan foydalangan holda autsorsing asosida masofaviy xizmatlar ko‘rsatish, shu jumladan, biznes jarayonlar autsorsingi (VRO);
• raqamli texnologiyalar sohasida ilmiy tadqiqotlar va ishlanmalarni (R&D) amalga oshirish;
• video o‘yinlar (GameDev) yaratish, ular uchun raqamli kontent ishlab chiqish, jumladan, grafik dizayn, video va audiokontent yaratish va tahrirlash (shu jumladan, vizualizatsiya va raqamli media);
• raqamli kontentni (shu jumladan, elektron kitoblar, o‘quv kurslari, mediakontent) yoki dasturiy yechimlarni onlayn platformalar orqali yaratish, joylashtirish va targ‘ib qilish;
• sun’iy intellekt texnologiyalarini yaratish va rivojlantirish;
• ma’lumotlarni qayta ishlash va saqlash markazlarini, bulutli hisoblash tizimlarini yaratish, ularni boshqarish va tegishli xizmatlarni ko‘rsatish;
• raqamli texnologiyalar sohasida ta’lim faoliyatini va Boshqaruv kengashi tomonidan belgilanadigan boshqa faoliyat turlarini amalga oshirish.

Markaz rezidentlariga moliyaviy xizmatlar ko‘rsatishning maxsus qoidalari — bank xizmatlari va valyutani tartibga solish bo‘yicha Markaziy bank va sug‘urta va qimmatli qog‘ozlar sohasidagi xizmatlar bo‘yicha Istiqbolli loyihalar milliy agentligi tomonidan belgilanadi.

Xalqaro tajribalar

Xalqaro tajribalarga asoslanadigan bo‘lsak, mazkur tizim davlatga haqiqatan ham katta foyda olib kela oladi.

Masalan, BAAda DIFC tashkil etilganidan so‘ng Dubay moliyaviy habga aylandi, qariyb 50 000 ta yangi ish o‘rni va yiliga $500 milliondan ortiq qo‘shimcha daromad paydo bo‘ldi. Shu bilan birga, Astanada AIFC tashkil etilgandan so‘ng Qozog‘iston iqtisodiyotiga $17 milliard investitsiya kiritildi, 10 mingga yaqin ish o‘rni ochildi va $240 milliondan ortiq soliq to‘landi.

Shundan kelib chiqib bu markazni ingliz huquqi asosida ishlaydigan va investorlar hamda xalqaro biznes uchun qulay maxsus tartibga ega hududlar — Dubai International Financial Centre (DIFC) yoki “Astana” Xalqaro moliya markazi (AXMM)ning analogi desa ham bo‘ladi.