Poytaxt uchun dizayn-kod: Bu nima beradi?

25-dekabr kuni Xalq deputatlari Toshkent shahar Kengashining qurilish, kommunal xo‘jalik, suv xo‘jaligi, ekologiya, sanoat va transport masalalari bo‘yicha doimiy komissiyasining yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi. Yig‘ilishda poytaxt dizayn-kodini joriy etish va qo‘llashni tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy hujjat ko‘rib chiqilib, qabul qilindi.

2024-yilgi tadqiqot

Toshkent shahar hokimligi, “Toshkent Invest” kompaniyasi bilan birgalikda, 2024-yil boshida mahallalardagi turmush tarzi, shaharliklarning bo‘sh vaqtlarini qanday o‘tkazishi va ularning madaniy xususiyatlari bo‘yicha tadqiqot o‘tkazgan edi.

Tadqiqot shaharning kelajakdagi dizayn-kodi konsepsiyasini ishlab chiqishga qaratilgan edi. Uning asosiy maqsadi — ko‘chalar va hovlilarni bezatish, yo‘l ko‘rsatkichlari, ko‘cha jihozlari va jamoat joylarini loyihalashda foydalanish uchun zarur bo‘lgan ma’lumotlarni yig‘ishdan iborat bo‘ldi.

Hokimlikning ta’kidlashicha, aholi ishtiroki dizayn-kodini yanada samarali va sifatli qilib ishlab chiqishga yordam beradi. Shuningdek, bu jarayon shahar muhitini barcha uchun qulay qilishga yordam bergan edi.

Prezident topshirig‘i

Shu yilning iyun oyiga kelib esa Toshkent shahar hokimi Shavkat Umurzakov O‘zbekiston 24 telekanaliga bergan intervyusida poytaxt ko‘chalarida va yo‘llarida ta’mirlash ishlari dizayn-kod asosida amalga oshirilishini ma’lum qilgan edi. Intervyuda shahar hokimi Xitoyning China State Construction Engineering Corporation kompaniyasi tomonidan olib borilgan rekonstruksiya ishlari binolardan tashqari hududlarni ham qamrab olganligini ta’kidlagan.

Umurzakovning so‘zlariga ko‘ra, Moskvaning dizayn-kodini ishlab chiqqan Buyuk Britaniyaning Atlas kompaniyasi Toshkent uchun ham shunday hujjat tayyorlashga jalb qilingan. Ular poytaxt ko‘chalarining fasadlari, trotuarlari va yashil hududlarini belgilab bergan edi.

Hokim, prezident dizayn-kod asosida obodonlashtirish va ta’mirlash ishlarini amalga oshirish bo‘yicha topshiriq berganini ta’kidlagan edi. Bu ishlar shahar ko‘rkini butunlay o‘zgartirishi kutilayotganligi aytilgan.

Jamoatchilik muhokamasi

Yangi hujjatga ko‘ra, dizayn-kodni tartibga soluvchi ilovalar tez kunda regulation.gov.uz platformasida jamoatchilik muhokamasiga qo‘yilib, aholi va mutaxassislar fikr-mulohazalari, takliflar va savollar kiritilishi uchun e’lon qilinadi.

Dizayn-kodni ishlab chiqish jarayoni

Toshkent shahrining dizayn-kodi Citymakers International va Toshkent Invest Kompaniyasi bilan birgalikda ishlab chiqilgan. Ushbu hujjat, poytaxtdagi binolar va jamoat joylarining tashqi ko‘rinishini yagona va tushunarli qoidalarga asoslanib tartibga soladi. Shuningdek, hujjat shahar muhitining yangi madaniyatini — jonli, tartibli va ko‘rkam ko‘rinishni shakllantirishga qaratilgan.

Citymakers international tajribasi

Citymakers International yirik shaharlar va aglomeratsiyalarda, jumladan Moskva, Sankt-Peterburg, shuningdek, Qozog‘iston, Rossiya va boshqa MDH davlatlarida shunday yechimlarni joriy etish tajribasiga ega. Bu Toshkentning o‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olib, eng yaxshi xalqaro va mintaqaviy amaliyotlarni moslashtirish imkonini berdi.

Dizayn-kodini tartibga solishning asosiy yo‘nalishlari

Dizayn-kodini tartibga solish quyidagi asosiy yo‘nalishlarni o‘z ichiga oladi:

• Binolar Arxitekturasi: Materiallar, rang yechimlari, fakturalar, fasadlar, vitrinalar va kirish qismlarini bezash.
• Peshlavhalar va Reklama: O‘lchamlari, shriftlari, yoritilishi va ruxsat etilgan joylashuvi.
• Obodonlashtirish: Trotuarlar, ko‘cha yoritgichlari, o‘rindiqlar, axlat qutilari, ko‘kalamzorlashtirish elementlari.
• Ko‘cha Elementlari: To‘siqlar, yo‘l ko‘rsatkichlari, jamoat transporti bekatlari, kichik me’moriy shakllar.
• Tarixiy Muhit: Yodgorliklar va tarixiy hududlarning me’moriy qiyofasini saqlab qolish chora-tadbirlari.

Tartibga solishdan tashqari asosiy yo‘nalishlar

Hujjat vizual tartibga solishdan tashqari, yondosh hududlardan oqilona va tartibli foydalanish masalalarini ham qamrab oladi. Shuningdek, ijtimoiy va shahar ahamiyatini hisobga olgan holda alohida rejimli sayyohlik ko‘chalari ro‘yxatini belgilaydi.

Dizayn-kodning ijtimoiy va iqtisodiy foydalari

Toshkent shahar hokimligi dizayn-kodning joriy etilishi tadbirkorlik faolligining qo‘shimcha o‘sishi, yondosh hududlardan yanada samarali va qonuniy foydalanish, biznes va aholi daromadlarini oshirish uchun sharoit yaratishi hamda shahar muhitining qulayligi va xavfsizligini oshirishini kutmoqda.

Dizayn-kod nima beradi?

Umuman olganda, dizayn-kod shaharning tashqi ko‘rinishini yaxshilash, ekologik muvozanatni saqlash va aholiga yanada qulay va estetik jihatdan yoqimli shahar muhitini yaratish uchun zarur bo‘ladi. Quyida ushbu tizimning shaharga foydasi teguvchi jihatlarini ko‘rib chiqamiz:

1. Yagona Tashqi Ko‘rinish: Dizayn-kod shahar binolari, ko‘chalar, jamoat joylari va yashil hududlarning tashqi ko‘rinishini yagona va estetik jihatdan jozibador qilish uchun standartlar belgilaydi. Bu, shaharni tartibli va ko‘rkam qilishga yordam beradi.
2. Bino va Inshootlar Arxitekturasi: Dizayn-kod arxitektura, fasadlar, materiallar, ranglar va bezaklar bo‘yicha aniq qoidalar ishlab chiqadi, bu esa har xil qurilish tashkilotlarining bir-biriga mos kelishini ta’minlaydi.
3. Shahar Muhitini Madaniyatini O‘zgartirish: Shahar muhitining yangi madaniyatini yaratadi, ya’ni jonli, tartibli va qulay yashash muhiti yaratishga yordam beradi. Bu esa aholining hayot sifatini oshiradi.
4. Obodonlashtirish va Infrastruktura: Ko‘chalar, trotuarlar, yo‘l ko‘rsatkichlari, yashil hududlar va boshqa obodonlashtirish elementlari uchun yagona qoidalar va me’yorlar o‘rnatiladi. Bu shaharni yanada qulay va xavfsiz qiladi.
5. Tarixiy va Madaniy Merosni Saqlash: Tarixiy hududlar va yodgorliklarning arxitekturaviy qiyofasini saqlashga qaratilgan qoidalar ishlab chiqiladi.
6. Jamoatchilik Ishtiroki: Dizayn-kodning ishlab chiqilishi va joriy etilishi jarayonida jamoatchilik fikr-mulohazalari, takliflari va savollarini hisobga olish imkoniyati mavjud bo‘ladi, bu esa shahar muhitini barcha uchun qulay qilishga yordam beradi.