Dehgaron masjidi: Samarqand va Buxoroni ortga qoldirgan qadimiylik

Ko‘pchilik O‘zbekistonning tarixiy yodgorliklari haqida so‘z ketganda, avvalo Samarqand va Buxoroni eslaydi. Biroq, ularning qadimiyligini ortda qoldiruvchi joy — Deggaron masjidi Navoiyning Qiziltepa tumanida joylashgan. IX asrda qurilgan ushbu masjid, nafaqat O‘zbekiston, balki Markaziy Osiyo bo‘ylab islomiy me’morchilikning eng qadimiy namunalardan biri hisoblanadi. Soddaligi va tarixiy ahamiyati bilan ajralib turuvchi bu obida, ko‘pchilikka kashf etilmagan tarixiy xazinadir.15–16-dekabr kunlari Navoiy viloyatining diqqatga sazovor joylariga uyushtirilgan press-turning birinchi manzili aynan shu obida boʻldi.

Dehgaron masjidi

Dehgaron forscha so‘z bo‘lib, "Qozon quyuvchi", "Qozon ustasi" degan ma’noni bildiradi. Deggaron masjidi tarixi VI–VII asrlarga borib taqaladi va u zardushtiylik e’tiqodiga mansub shaxslar tomonidan qurilgan. To‘qqiz gumbazli bino muqaddas olovni saqlash uchun xizmat qilgan va to‘rt unsur – olov, suv, yer va havoni ramziylashtirgan. Islom dini kirib kelgandan so‘ng, ma’bad masjidga aylantirildi.  

"Islom zamonaviy O‘zbekiston hududiga kirib kelganida, zardushtiylar ibodatxonasi masjidga aylantirildi. Ming yillar davomida yig‘ilgan ruhiy energiya yangi din tarafdorlariga ta’sir ko‘rsatdi va ularni kuch bilan to‘ldirdi. XIX asrning o‘rtalarida Buxoro amiri Muzaffar tashqi devorlarni qurdi, qurbongohni tikladi va qiblani belgiladi. So‘nggi rekonstruksiya ishlari 2007-yilda amalga oshirildi. Ziyoratgoh zamonaviy qiyofa kasb etib, qadimiy masjid binosi, muqaddas Orif Deggaroniy qabri, xonaqoh va tarixiy muzeyni o‘z ichiga olgan majmuaga aylandi", – deydi Ramazon Egamov.

Bugungi kunda Deggaron masjidi tarixiy yodgorlik sifatida muhofaza qilinmoqda. Uning qadimiyligi va o‘ziga xosligi sababli, masjid davlat tomonidan restavratsiya qilinib, sayyohlar uchun ochiq holda saqlanmoqda. Shuningdek, masjid hududida arxeologik tadqiqotlar olib borilgan.  

Sardoba Malik inshooti

Hududdagi yana bir tarixiy joy Sardoba Malik hisoblanadi. Bu joy O‘zbekiston hududidagi eng qadimiy va yaxshi saqlangan suv inshootlaridan biri bo‘lib, u XI asrda Qoraxoniylar davrida barpo etilgan. Bu joy dastlab 13 metr chuqurlikka, diametri 12 metrli yopqichli hovuz ko‘rinishida bo‘lgan. XVIII asrgacha xizmat qilgan Sardoba Malik o‘z vaqtida strategik muhim maskan hisoblangan. Sardoba inshooti Buyuk Ipak yo‘li bo‘ylab joylashgan bo‘lib, uzoq masofalardan kelgan karvonlar uchun asosiy suv ta’minoti manbai sifatida xizmat qilgan. Sardoba Malik Buxoro viloyatida joylashgan Raboti Malik karvonsaroyi bilan bir kompleksni tashkil etadi.  

Sardobalar qadim zamonlardan boshlab cho‘l va yarim cho‘l hududlarda yashovchilar uchun suvni saqlash va ta’minlash uchun qurilgan inshootlar hisoblanadi. Sardoba Malikni XI asrda Qoraxoniylar amiri Shamsulmulk Nasr qurdirgan. Bu inshoot savdogarlar, chorvadorlar va sayohatchilar uchun katta ahamiyatga ega bo‘lgan. Sardoba suvni yig‘ish va saqlash uchun ishlatilgan bo‘lib, karvonlarning uzoq safarlarda suv bilan ta’minlanishini kafolatlagan.  

Qadimiy Raboti Malik Karvonsaroyi 

Sardobaning qarshisida joylashgan Raboti Malik karvonsaroyi O‘zbekistonning eng qadimiy va yaxshi saqlangan karvonsaroylaridan biri hisoblanadi. Raboti Malik karvonsaroyi XI asrda Qoraxoniylar amiri Shamsulmulk Nasr tomonidan qurilgan. Bu karvonsaroy uzoq masofalardan kelgan karvonlar uchun xavfsiz va qulay joy sifatida xizmat qilgan. U savdogarlar, sayohatchilar va chorvadorlar uchun nafaqat tunash joy, balki oziq-ovqat va suv bilan ta’minlash markazi ham bo‘lgan.

Bugungi kunda Raboti Malik karvonsaroyi qadimiy Ipak yo‘li me’moriy obidasi sifatida davlat muhofazasida. Restavratsiya ishlari olib borilib, uning tarixiy ko‘rinishi saqlab qolinmoqda. Karvonsaroy sayyohlar va tarix ixlosmandlari uchun katta qiziqish uyg‘otadi.  

"Tinchlik Plaza" tarmog‘idagi ikkinchi mehmonxonaning ochilishi

Press-tur doirasida Navoiy shahridagi "Tinchlik Plaza" tarmog‘ining ikkinchi mehmonxonasi ochilish marosimi ham boʻlib oʻtdi. Ushbu mehmonxona O‘zbekistonning turizm infratuzilmasini kengaytirishda muhim bosqich bo‘lib, xalqaro va ichki sayyohlar oqimi, ishbilarmonlik turizmini rivojlantirish va hududda yangi ish o‘rinlarini yaratishga hissa qo‘shadi.

Tarmoqning birinchi mehmonxonasi 2020-yil oxirida ochilgan bo‘lib, 100 ta xona, 4 ta restoran, sauna, basseyn, trenajyor zali va irlandcha uslubdagi pabni o‘z ichiga oladi.

Navoiydagi yangi mehmonxona xushmanzara hududda joylashgan bo‘lib, 70 ta zamonaviy xona, 4 ta sauna, yopiq basseyn va o‘ziga xos yozgi basseyn bilan jihozlangan bo‘lib, dam olish uchun qulay sharoitlar yaratadi. Majmuaning o‘ziga xos xususiyatlariga 150 kishiga mo‘ljallangan panoramali ko‘rinishdagi restoran, to‘liq jihozlangan sport zali, konferens-zal va muzokara xonalari kiradi.

Ikkinchi mehmonxonaning ochilishi jahon yetakchilari bilan raqobatlasha oladigan taniqli o‘zbek mehmonxona brendini yaratish yo‘lida muhim qadam bo‘lishi kutilmoqda. Taʼkidlash joizki, kompaniya chet elda uchinchi mehmonxonani ishga tushirishga tayyorgarlik ko‘rmoqda.

Press-turning ikkinchi kunida jurnalistlar va blogerlar boshqa qiziqarli diqqatga sazovor joylarni ham ziyorat qilishdi. IX-X asrlarda yashagan, Somoniylar sulolasidan chiqqan Mir-Said Bahrom maqbarasi ham shular jumlasidan bo‘ldi. Ushbu bino aynan o‘sha davrga tegishli bo‘lib, Sovet davrida deyarli butunlay vayron qilingan edi. 1976-yilda bino kapital restavratsiyadan o‘tkazildi, noyob terrakota naqshlari, o‘yma g‘ishtli bezaklar va geometrik ornamentlar qayta tiklandi.

Maʼlumot uchun, Mir Sayid Bahrom tarixiy shaxs sifatida muqaddas va hurmatga sazovor hisoblanadi. U islom dini rivojida va Buxoroning diniy hayotida muhim rol o‘ynaganligi sababli, uning sharafiga ushbu maqbara qurilgan. Ushbu yodgorlik Marv yoki Buxoroning o‘sha davr tasavvuf va ilm-fan markazi bo‘lganligini eslatib turadi.  

Qosim Shayx me’moriy majmuasi

Qosim Shayx me’moriy majmuasi O‘zbekistonning tarixiy va madaniy yodgorliklari orasida alohida o‘rin tutadi. Bu majmua Toshkent viloyatining Bo‘ka tumanida joylashgan bo‘lib, qadimdan diniy va ma’rifiy markaz sifatida tanilgan.  

Majmua XV asrda Qosim Shayx nomli olim va sufiy shaxs hayoti bilan bog‘liq. U o‘z davrida ilm-fan va tasavvuf sohasida katta hissa qo‘shgan. Uning atrofidagi madrasa, maqbara va masjid musulmonlar uchun muhim ziyoratgohga aylangan. Qosim Shayxning tasavvufiy ta’limotlari va xalqqa qilgan xizmatlari bu yerni muqaddas maskanga aylantirdi.