Chiqindilarni to‘g‘ri saralashni o‘rganamiz

Insoniyat tomonidan ixtiro qilingan ko‘p mahsulotlar orasida biologik va kimyoviy parchalanmaydigan materiallar bor. Bular atrof-muhitga katta zarar keltirishi mumkin bo‘lgan mahsulotlar bo‘lib, ularga turli plastik qadoqlar, sintetik polimerlar, yuvish vositalari va shisha idishlar misol bo‘ladi.

Parchalanmaydigan materiallar

Ushbu mahsulotlar tabiiy ravishda osonlik bilan yo‘q bo‘lmaydi, yillar davomida yerda saqlanib, havoga zaharli moddalar chiqaradi. Natijada, karbonat angidrid va metan kabi gazlar atmosferada yig‘ilib, issiqxona effektini kuchaytiradi. Bu esa sayyoramiz uchun iqlim o‘zgarishlariga olib keladigan jiddiy tahdiddir.

Bugungi kunda chiqindilarni qayta ishlash faqatgina bir necha davlatlarda keng qo‘llanilmoqda, ammo bu jarayon dunyoning barcha mintaqalarida, jumladan, O‘zbekistonda ham jiddiy ahamiyat kasb etadi. Chiqindilarni saralash va qayta ishlash nafaqat ekologik, balki iqtisodiy va energetik jihatdan ham katta ahamiyatga ega.

Nima mumkin emas?

Chiqindilarni umumiy aralash holda poligonlarga yoki axlat qutilariga tashlash juda xavfli bo‘lib, ularning yerda yillar davomida zaharli moddalar ajralib chiqishiga sabab bo‘ladi. Yerga singib ketgan bu zaharli moddalar yer osti suvlari orqali tabiat va insonlarning oziq-ovqat ekinlariga jiddiy zarar yetkazadi. Havoga tarqalgan chiqindilar esa nafas olish yo‘llariga zarar yetkazadigan kimyoviy moddalar chiqaradi.

Yana bir katta tahdid chiqindilarni yoqib yuborish bilan bog‘liq. Yonayotgan chiqindilar havoga zararli gazlar ajratadi, bu esa nafaqat atrof-muhitni, balki inson salomatligini ham jiddiy xavf ostiga qo‘yadi. Plastmassaning yonishi oqibatida kimyoviy moddalar havoga chiqariladi, bu esa ko‘plab nafas olish kasalliklariga sabab bo‘lishi mumkin. Shuningdek, chiqindilarni yoqish yong‘in xavfini ham kuchaytiradi.

Qanday chiqindilarni saralash mumkin?

Chiqindilarni to‘g‘ri saralash ularni turli materiallarga ajratishni talab qiladi. Har xil chiqindilarni to‘g‘ri saralab, qayta ishlash orqali ularning zararli ta’sirini kamaytirish mumkin. Misol uchun:

- Plastik: Plastmassa idishlar va paketlar qayta ishlanib, yangi mahsulotlarga aylantiriladi. 25 ta plastik butilkadan bir dona qishki kiyim tayyorlash mumkin.

- Qog‘oz: Eski gazetalar, qog‘oz qoplar va kartonlar qayta ishlanadi. 60 kg qog‘oz chiqindisidan 1500 ta daftar olinadi.

- Shisha: Shisha idishlar qayta ishlanib, yangi shisha mahsulotlarga aylanadi. 400 ta shisha idishdan bir uy uchun izolyatsiya materiali ishlab chiqarish mumkin.

- Alyuminiy: Metall idishlar, ayniqsa, alyuminiy qutilar qayta ishlash uchun qimmatli manbadir. 650 ta alyuminiy qutidan bir velosiped tayyorlash mumkin.

Qanday saralash kerak?

Chiqindilarni to‘g‘ri saralash ekologik muvozanatni saqlash va tabiiy resurslarni tejashda juda katta rol o‘ynaydi. Bu jarayon bir nechta oddiy qoidalarga asoslanadi:

- Chiqindilarni to‘g‘ri ajratish: Har bir turdagi chiqindi alohida qutiga tashlanishi kerak. Plastmassa, qog‘oz, shisha va metall chiqindilar maxsus ajratilgan qutilarga joylashtiriladi. Ushbu chiqindilar keyinchalik qayta ishlash zavodlariga yuborilib, yangi mahsulotlarga aylantiriladi. Masalan, 25 ta plastik butilkadan bir qishki kiyim, 650 ta alyuminiy idishdan esa bir velosiped ishlab chiqariladi.

- Chiqindilarni qayta ishlashga tayyorlash: Yuvilmagan yoki ifloslangan chiqindilarni qayta ishlash qiyin bo‘lishi mumkin. Shu sababli, shisha va plastik idishlarni tashlashdan oldin yuvib, ularni tozalash lozim.

- Maxsus rangli qutilardan foydalanish: Har bir chiqindi turi uchun alohida rangli qutilar mavjud. Masalan, yashil rang shisha uchun, sariq rang plastik uchun, ko‘k rang esa qog‘oz uchun. Ranglarga qarab chiqindilarni tashlash ularning qayta ishlash jarayonini soddalashtiradi.

Qayta ishlashning ahamiyati

Chiqindilarni to‘g‘ri saralash ekologik jihatdan juda samarali hisoblanadi. Qayta ishlangan shisha qurilish materiallari va boshqa foydali mahsulotlar tayyorlash uchun ishlatiladi. Shuningdek, chiqindilarni to‘g‘ri qayta ishlash orqali yer resurslarini tejash va atmosferani himoya qilish mumkin. Bu jarayon tabiatni saqlash bilan birga yangi ish o‘rinlarini yaratish imkoniyatini ham beradi.