2024-yili o‘zbek valyutasida qanday o‘zgarishlar kuzatildi?

2024-yilning dekabr oyiga kelib, O‘zbekistonda real samarali almashuv kursi indeksi sezilarli darajada ko‘tarildi. Yil davomida bu indeks 4,8 bandga oshib, 106,6 dan 111,4 ga yetdi. Bunda so‘mning AQSh dollariga nisbatan almashuv kursi o‘zgarishi 3,3 band ta’sir qilgan bo‘lsa, inflyatsiya omili 1,5 band qo‘shgan. Nominal samarali almashuv kursi (NEER) esa 4,1 bandga o‘sib, 90,0 dan 94,1 ga yetdi.

O‘zbekistonda REER va NEER indekslari qanday o‘zgardi? 

O‘zbekiston uchun NEER va REER indekslari hisoblanayotganda, savdo hamkor davlatlar valyutalarining qadrsizlanishi va ichki inflyatsiya darajasi inobatga olinadi. 2024-yil yakunlariga ko‘ra, NEER indeksi yil davomida 4,1 bandga, REER indeksi esa 2023-yilga nisbatan 4,8 bandga oshdi. IV chorakda esa REER indeksi III chorakka nisbatan 6,6 bandga ko‘tarildi. Ushbu o‘zgarishlar iqtisodiyotga ta’sir qilib, eksport narxlarining oshishiga va import narxlarining arzonlashishiga sabab bo‘lishi mumkin. 

REER indeksining o‘sishiga ta’sir qilgan omillar 

2024-yilda REER indeksining o‘sishiga bir nechta omillar ta’sir qildi. Eng asosiy sabab O‘zbekistonning savdo hamkorlari bo‘lgan davlatlarning valyutalari AQSh dollariga nisbatan tezroq qadrsizlanishi bo‘ldi. Xususan, Rossiya rubli 16,8 foizga, Qozog‘iston tengesi 15,5 foizdan ko‘proqqa, Turk lirasi 16,6 foizga tushdi. So‘m esa 3,8 foizga qadrsizlandi.  

Bundan tashqari, ichki inflyatsiya darajasi ham muhim rol o‘ynadi. O‘zbekistonda inflyatsiya 9,8 foiz bo‘lsa, Rossiyada 9,5 foiz, Qozog‘istonda 8,6 foiz, Xitoyda esa atigi 0,2 foiz bo‘ldi. 

Inflyatsiya va iqtisodiy farqlar REER indeksiga qanday ta’sir qildi? 

2024-yilda O‘zbekistondagi narxlar o‘zgarishi va asosiy savdo hamkor davlatlardagi iqtisodiy sharoitlar farqi REER indeksining oshishiga ta’sir qildi.  

Ma’lumot uchun, O‘zbekistonda inflyatsiya darajasi 9,8 foizni tashkil etdi. Rossiyada bu ko‘rsatkich 9,5 foiz, Qozog‘istonda 8,6 foiz, Xitoyda esa atigi 0,2 foiz bo‘ldi. Inflyatsiyaning REER indeksiga ta’siri 1,5 bandni tashkil etdi. 

Kelajakda valyuta kursi qanday shakllanadi? 

2024-yildagi tendensiyalar iqtisodiyotga turli yo‘nalishlarda ta’sir qilishi mumkin. Eksport qiluvchi tadbirkorlar uchun narxlarning oshishi ularning raqobatbardoshligiga salbiy ta’sir qilishi mumkin. Boshqa tomondan, import qiluvchi kompaniyalar esa chet el mahsulotlarining arzonlashishidan foyda ko‘rishi mumkin. Kelgusi yillarda esa REER va NEER indekslarining o‘zgarishi iqtisodiy sharoitlarga bog‘liq bo‘ladi.