O‘zbekistonda kredit tarixi: u nima uchun zarur va undan qanday foydalanish kerak?

Kredit tarixi — bu moliyaviy fayl bo‘lib, unda sizning to‘lov obro‘ingiz aks etadi. U sizning kreditlarni qachon, qanday miqdorda olganingiz, vaqtida to‘laganingiz yoki kechikishlar bo‘lganligi, shuningdek, qaysi banklar va tashkilotlar sizning kredit qobiliyatingizni tekshirgani haqida ma'lumotlarni o‘z ichiga oladi.

Boshqacha qilib aytganda, bu sizning moliyaviy intizomingizning rezyumesi bo‘lib, banklar va mikromoliya tashkilotlari sizga pul berishga ishonish yoki ishonmaslik haqida qaror qabul qilishda foydalanadilar.

O‘zbekistonda kredit tarixi 2025 yildan boshlab ayniqsa muhim ahamiyat kasb etdi: deyarli barcha kredit beruvchilar kredit ajratishdan oldin uni tekshirib chiqadilar. Yaxshi kredit tarixi — bu tez va foydali kredit shartlarining kafolati.

Kredit tarixi qanday shakllanadi?

Kredit tarixi sizning birinchi kredit olishingizdan boshlab shakllanadi — hatto bu kichik mikrokredit bo‘lsa ham. Sizning kreditlar va to‘lovlaringiz haqidagi barcha ma'lumotlar Kredit-informatsion analitik markaz (Kredit byurosi)ga uzatiladi, u esa Markaziy bank tomonidan nazorat qilinadi.

Kredit tarixida quyidagi ma'lumotlar qayd etiladi:

• Shaxsiy ma'lumotlar: F.I.Sh., pasport, INN;
• Kreditlar haqidagi ma'lumotlar: berilish sanasi, miqdori, muddati, qarzdorlik qoldig‘i;
• To‘lov intizomi: to‘lovlarning o‘z vaqtida amalga oshirilganligi yoki kechikishlarning mavjudligi;
• Banklardan so‘rovlar: kim va qachon kredit tarixingizni tekshirgan;
• Zaloklar, sud jarayonlarida ishtirok etish va boshqalar haqidagi ma'lumotlar.

Ma'lumotlar kamida 5 yil davomida saqlanadi, shuning uchun kredit to‘liq yopilganidan keyin ham uning “iz”i saqlanadi.

O‘zbekistonda kredit tarixidan foydalanish statistikasi

2025 yilning birinchi yarmi bo‘yicha ma'lumotlarga ko‘ra, O‘zbekistonda taxminan 1 million kishi o‘z kredit tarixidan foydalangan — bu o‘tgan yilga nisbatan 2,4 baravar ko‘p.

Foydalanuvchilarning aksariyati (41%) 26 dan 35 yoshgacha bo‘lgan kishilar.

Foydalanuvchilarning 55%ida o‘rtacha kredit reytingi mavjud, chunki ko‘pchilik ularning kredit olmagan.

Ushbu ma'lumotlar aholi orasida moliyaviy obro‘ga bo‘lgan qiziqish va ongli yondashuvning ortayotganini ko‘rsatadi.

Nega kredit tarixi muhim?

Yaxshi kredit tarixi — bu sizning moliyaviy kapitalingiz. Agar siz kreditlaringizni muntazam va o‘z vaqtida to‘lasangiz, banklar sizni ishonchli mijoz deb hisoblaydi va foydali shartlar taklif qiladi: past foizlar, tezkor rasmiylashtirish jarayoni, kamroq hujjatlar to‘plami.

Agar tarixda kechikishlar va muammolar bo‘lsa, kredit olish qiyin yoki qimmat bo‘ladi. Bu, masalan, uy ijarasi bilan taqqoslanadi: mulkdorga ijarachining ishonchli ekanligini bilish muhimdir.

Kredit tarixini yaxshilash mumkinmi?

Ha, bu mumkin. Quyidagilar yordam beradi:

• Kichik miqdordagi kreditar olish va to‘lov rejasiga qat'iy amal qilish;
• Hech bo‘lmaganda bir necha kunlik kechikishlarga yo‘l qo‘ymaslik;
• Kreditarni oldindan to‘lash — bu reytingga ijobiy ta'sir qiladi;
• Kredit tarixini kamida yarim yilda bir marta tekshirish;
• Bir vaqtning o‘zida ko‘p kreditlar olmaslik — 1-2 kredit 5 va undan ortiqdan yaxshiroq.

Shuningdek, O‘zbekistonda kredit tarixini va kredit qobiliyati ballarini nazorat qilish uchun qulay onlayn xizmatlar va mobil ilovalar mavjud.

Kredit skorlanishi nima?

Kredit skorlanishi — bu kreditlarni qaytarish qobiliyatingizni baholash tizimi bo‘lib, 0 dan 500 gacha ballarda ifodalanadi. Ball yuqori bo‘lsa, kredit beruvchilarda sizga bo‘lgan ishonch yuqori.

Skoring guruhlari:

• A (400-500) — a'lo;
• B (300-400) — yaxshi;
• C (200-300) — o‘rtacha;
• D (100-200) — qoniqarli;
• E (0-100) — yomon.

Ballar daromad, to‘lov intizomi, kreditlar soni va boshqa omillarni hisobga olgan holda shakllanadi.

Kredit tarixini qayerda tekshirish mumkin?

O‘zbekistonda kredit tarixini tekshirish uchun quyidagi rasmiy saytlar va xizmatlardan foydalanish mumkin:

• portal.infokredit.uz/reports — pullik (16 480 so‘m);
• my.gov.uz davlat xizmatlari portali orqali — pullik (14 834 so‘m);
• KATM mobil ilovasi — bepul. Android | iOS.

Tarixni muntazam ravishda tekshirib turish, xatolarni nazorat qilish va oldini olish uchun tavsiya etiladi.

Qo‘shimcha xizmatlar

•  Freeze — kredit tarixingizga vaqtincha kirishni bloklash xizmati, bu orqali hech kim sizning ruxsatsiz ismingizdan kredit olmaydi.
•  Kredit blokirovkasi — sizning ismingizga kreditlar berishni cheklaydi, bu esa firibgarlikni oldini olishga yordam beradi.