Uyqusizlik ruhiy salomatlikka qanday ta’sir qiladi?

Uyqusizlik depressiya, xavotir va boshqa ruhiy kasalliklarni keltirib chiqaradigan omillardan biri sifatida tanilgan. Yangi tadqiqot bu bog‘liqlikni yanada chuqurroq o‘rganib, uyqu va ruhiy salomatlik orasidagi mexanizmlarni ochib berdi. Xususan, noxush xotiralarni to‘sib qo‘yish qobiliyatining uyqu sifatiga bog‘liqligi aniqlandi.  

Uyqu va ruhiy salomatlik o‘rtasidagi murakkab bog‘liqlik  

Sharqiy Angliya Universiteti psixologiya maktabi o‘qituvchisi doktor Markus Harrington boshchiligidagi tadqiqot guruhi miya faoliyati va xotirani boshqarish mexanizmlarini o‘rgandi. Tadqiqot davomida uyquning sifati xotirani boshqarish va noxush xotiralarni yo‘q qilish qobiliyatiga bevosita ta’sir qilishi va REM (tez ko‘z harakati) bosqichi miyaning hujayra faolligini tiklashda muhim rol o‘ynashi aniqlandi.

Tadqiqot qanday o‘tkazildi?  

Tadqiqotda 85 nafar sog‘lom ishtirokchi qatnashdi. Ularning yarmi uyqu laboratoriyasida tinch dam oldi, qolgan yarmi esa butun kechani uyg‘oq o‘tkazdi. Funksional MRT yordamida miyaning xotirani boshqarish bilan bog‘liq faoliyati kuzatildi.  

Uyqusi yetarli ishtirokchilar xotiralarini nazorat qilish jarayonida bosh miya old qismida (o‘ng dorsolateral prefrontal korteks) yuqori faollik kuzatildi.  

Uyqusiz ishtirokchilar esa xotiralarini nazorat qilish qobiliyati zaiflashib, gipokamp (xotirani qayta ishlash uchun mas’ul bo‘lgan soha) faolligi oshdi.  

REM bosqichining roli  

Uyquni laboratoriyada o‘tkazganlar orasida REM bosqichida ko‘proq vaqt o‘tkazgan ishtirokchilarda xotiralarni boshqarish qobiliyati kuchliroq bo‘ldi. Bu uyquning ushbu bosqichi miya nazorat mexanizmlarini tiklashda asosiy rol o‘ynashini ko‘rsatadi.  

 Ruhiy salomatlik va noxush xotiralarni boshqarish  

 "Uyqu faqat jismoniy tiklanish emas, balki ongimiz va xotiralarimizni nazorat qilish uchun ham zarur. Uyqudan mahrum bo‘lish noxush xotiralar va hissiy muvozanatsizlikka olib kelishi mumkin", – deya taʼkidladi Doktor Harrington.

Uning qayd etishicha, ushbu tadqiqot ruhiy kasalliklar, ayniqsa depressiya va xavotirni davolash uchun yangi strategiyalar ishlab chiqishda muhim ahamiyatga ega.