Sun’iy intellekt bilan munosabat hissiy bog‘lanishmi yoki yolg‘on tasalli?

Sun’iy intellekt (SI) zamonaviy jamiyatning ajralmas qismiga aylandi. Ovozli yordamchilar, chat-botlar va virtual assistentlar orqali odamlar o‘zaro muloqot qila boshladi. Biroq SI’ning rivojlanishi bilan biz uni insoniy fazilatlar bilan “ta’minlashga” moyil bo‘lib bormoqdamiz. Bu hodisa antropomorfizm deb ataladi – ya’ni, odamlar sun’iy obyektlarga insoniy xususiyatlarni yuklaydi. 

Bugungi kunda chat-botlar insoniy nutq ohangiga moslashib, kulgili iboralar ishlatib, emojilar bilan javob berishi orqali “jonli” bo‘lib tuyulmoqda. Natijada, odamlar chat-botlar bilan haqiqiy suhbatdoshdek gaplashib, hatto ularga hissiy bog‘lanib qolmoqda. Ushbu jarayonning ijobiy va salbiy jihatlari bormi? Sun’iy intellekt bilan muloqot real hayotdagi insoniy aloqalarni qanchalik o‘zgartirishi mumkin? Kelajakda bizni qanday o‘zgarishlar kutmoqda?

Antropomorfizmning sabablari

Inson ongi tabiatan antropomorfizmdan xoli emas. Masalan, biz ba’zan osmondagi bulutlardan inson yuzi shaklini ko‘ramiz, mashinamiz ishga tushmaganda u bilan “gaplashamiz” yoki eski texnika buyumlari bilan “xayrlashamiz”. Sun’iy intellekt bilan muloqot qilganimizda bu tendensiya yanada yaqqolroq namoyon bo‘ladi. 

Buning asosiy sabablaridan biri – insonning ijtimoiy mavjudot ekani. Bizga muloqot kerak, hatto suhbatdosh dastur bo‘lsa ham. Shuningdek, sun’iy intellektning tili va xatti-harakati odamnikiga o‘xshash bo‘lgani sari biz ularni “jonli” deb qabul qilamiz. Chat-botlarning hazil ishlatishi, emoji qo‘shishi yoki suhbat ohangiga moslashishi bunday ta’sirni kuchaytiradi. Vizuallashtirish ham katta rol o‘ynaydi – chat-botlarning avatarli bo‘lishi, ovozli yordamchilarning intonatsiyali gapirishi yoki inson mimikasini takrorlovchi robotlarning mavjudligi antropomorfizm effektini oshiradi. 

Sun’iy intellekt muloqotimizni qanday o‘zgartiryapti?

 1. Sun’iy va real muloqot orasidagi chegaralar yo‘qolmoqda 

Ba’zi odamlar chat-botlar bilan haqiqiy suhbatdosh sifatida muloqot qiladi, ularga shaxsiy muammolarini aytib beradi. Bu, ayniqsa, onlayn qo‘llab-quvvatlash xizmatlarida sezilmoqda – foydalanuvchilar ba’zan operator va SI o‘rtasidagi farqni tushunmaydi. 

 2. Haqiqiy muloqotga bo‘lgan talablar o‘zgarmoqda 

Chat-botlar tez javob beradi, doimo xushmuomala va suhbatni davom ettirish uchun qo‘shimcha kuch talab qilmaydi. Bu esa odamlarning real hayotda ham shunga o‘xshash mukammallikni kutishiga sabab bo‘lmoqda. Natijada, haqiqiy suhbatdoshlardan hafsala pir bo‘lish hollari ortmoqda. 

 3. Sun’iy intellekt bilan hissiy bog‘lanish 

Ba’zi odamlar chat-botlarga hissiy jihatdan bog‘lanib qoladi. Masalan, Replika va Woebot kabi AI asosida ishlovchi yordamchilar stress va yolg‘izlikni kamaytirishga yordam beradi. Ular odamga qo‘llab-quvvatlash hissini beradi, garchi ularning so‘zlarida aslida haqiqiy his-tuyg‘ular bo‘lmasa ham. 

4. Etika va manipulyatsiya xavfi 

Kompaniyalar mijozlar bilan aloqani yaxshilash uchun “insonlashtirilgan” SI dan foydalanmoqda. Masalan, do‘stona nomga ega va hamdard ohangda gapiruvchi chat-bot mijozlarning sadoqatini oshirishi mumkin. Bu esa AI yordamida mijozlarning xatti-harakatiga ta’sir qilish imkoniyatlarini kengaytiradi. 

Kelajakda antropomorfik sun’iy intellekt nimalarga olib keladi?

Chat-botlar tobora ilg‘or va hissiyotga boy muloqot qila oladigan texnologiyalarga aylanib bormoqda. Endilikda ular oddiy buyruqlarni bajaruvchi dasturlardan chiqib, foydalanuvchilar bilan yanada chuqurroq aloqa o‘rnatuvchi vositalarga aylanishi mumkin. Biroq asosiy savol shunda: sun’iy intellekt insoniy muloqotni butunlay almashtira olishi qanchalik ma’qul va axloqiy jihatdan to‘g‘ri? 

Texnologiyalar jadal rivojlanayotgan bo‘lsa-da, bir narsani unutmaslik kerak – chat-botning samimiy va interaktiv interfeysi ortida real shaxs emas, balki murakkab algoritm turadi. Sun’iy intellekt hayotni yengillashtiradigan qulay vosita bo‘lishi mumkin, ammo u hech qachon haqiqiy insoniy munosabatlar va tirik his-tuyg‘ularni to‘liq o‘rnini bosa olmaydi.