DeepSeek haqida: Sun’iy intellekt bozoridagi yangi o‘yinchi qoidalarni qanday o‘zgartirmoqda?

Yanvar oyida taqdim etilgan Xitoyning DeepSeek startapining yangi ishlanmasi SI bozorini larzaga keltirdi. Ilova ishga tushirilganidan bir necha soat o‘tgach, App Store do‘konida eng ko‘p yuklab olingan bepul ilovalarning TOP 5 taligiga kirdi. Natijada, AQShning ba’zi texnologik kompaniyalari aksiyalari narxi tushib ketdi. DeepSeek’ning muvaffaqiyat siri nimada? U bozorda qanday yangi qoidalarni o‘rnatdi? Quyida shu haqda.

DeepSeek nima?

DeepSeek Artificial Intelligence Fundamental Technology Research Co., Ltd. kompaniyasi 2023-yil iyul oyida tashkil etilgan. Innovasion texnologiya startapi “ilg‘or yirik til modellari” (LLM) va tegishli texnologiyalarni ishlab chiqish bilan shug‘ullanadi.

Xinhua agentligiga ko‘ra, kompaniya o‘tgan yilning yanvar oyida o‘zining birinchi “DeepSeek LLM” modelini ishga tushirganidan beri integratsiyaning bir necha bosqichlaridan o‘tgan. 2024-yil dekabr oyida ular “V3” deb nomlangan ochiq LLM modelini chiqardilar. Amerika ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, u “Meta kompaniyasining barcha ochiq LLM modellaridan ustun keldi va hatto OpenAI ning yopiq GPT4-o modeli bilan raqobatlashdi”.

Yanvar oyida chiqarilgan yangi DeepSeek-R1 modeli esa chuqur o‘rganish usullaridan foydalanish tufayli muhim texnologik yutuqni amalga oshirdi. Oddiy qilib aytganda, u “tushunish” qobiliyati bo‘yicha sun’iy intellektni tamomlagan.

Chain-of-Thought (CoT) va Supervised Fine-Tuning (SFT) kabi an’anaviy yo‘llarga rioya qilish o‘rniga, DeepSeek Reinforcement Learning (RL) metodologiyasini o‘zining asosiy metodologiyasi sifatida qabul qilib, SI sanoatida boshqacha yondashuvni qo‘lladi.

Masalan, CoT va SFT bosqichma-bosqich yondashuvga tayanadi va katta ma’lumotlar to‘plami bilan ishlaydi. RL esa atrof-muhit bilan o‘zaro ta’sir qilish orqali modellarni "o‘rganish”ga asoslanadi. Bu unga qiyin vazifalarga javob topishga imkon beradi.

RL ning joriy etilishi startapga o‘z modellarining fikrlash va tahliliy imkoniyatlarini oshirish imkoniyatini berdi, bu esa uni tez moslashuvchi variantga aylantirdi. Aynan mana shu ustunlik uni o‘z sohasida birinchi o‘ringa olib chiqdi.

DeepSeek nega bunchalik arzon? 

V3 modelining texnik xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, DeepSeekni ishlab chiqish narxi bor-yo‘g‘i 5,57 million dollarni tashkil etadi. Bu LLM yaratish sohasidagi eng past narx.

Sun’iy intellektning yangi texnologiyasining chiqarilishi fond bozorida ommaviy sotuvlar sonining keskin oshishiga olib keldi, buning natijasida Amerikaning Nvidia, Broadcom va Oracle kabi yirik texnologiya kompaniyalari atigi 24 soat ichida 1 trillion dollar yo‘qotdi. Nvidia (NVDA) 596 milliard dollar yo‘qotdi.

Shuningdek, yangi DeepSeek-R modeli ochiq manbali versiya bo‘lib, OpenAI ning manba kodi yopiq va uning ekotizimi mos ravishda murakkab.

Har qanday kod dastlab ochiq manba bo‘lib, "yopiq manba” faqat ba’zi odamlar uchun, aksariyat hollarda dasturni ishlab chiquvchilar uchun ochiq bo‘lgan versiyani bildiradi. Ochiq manbaning afzalligi shundaki, har qanday mutaxassis o‘zining bajariladigan fayllarini mustaqil ravishda to‘ldirishi va kodni o‘zi ko‘rishi mumkin. Agar kod yopilgan bo‘lsa, foydalanuvchi uchun faqat bajariladigan fayl mavjud bo‘ladi.

DeepSeek asoschisi Lyan Venfen ochiq manbali hamkorlik va innovatsiyalar muhimligini ta’kidlab, asosiy maqsad ishonchli texnologik ekotizim yaratish ekanligini ta’kidladi. “Biz yopiq manbani tanlamaymiz”, – deya uning so‘zlarini keltirgan Xinhua.

Kiberhujum va mudofaa

Muvaffaqiyatiga va keng tan olinishiga qaramay, DeepSeek yangi tahdidga duch keldi. 27-yanvar kuni kompaniya yirik kiberhujumga uchradi. Natijada yangi foydalanuvchilarni ro‘yxatdan o‘tkazishda vaqtinchalik cheklov joriy etildi. Eng qizig‘i shundaki, hujum DeepSeek yuklab olishlar soni bo‘yicha ChatGPT-ni ortda qoldirgan paytda boshlangan. Bu texnik hamjamiyat ichida ham, undan tashqarida ham shov-shuvga sabab bo‘ldi.

AQSh va Yevropa platformaga cheklov qo‘ymoqda

Muammo shu bilan tugamaydi. Yaqinda Wiz kiberxavfsizlik bo‘yicha mutaxassislar DeepSeek tizimida jiddiy zaiflikni aniqladilar. Foydalanuvchi suhbatlari, API sirlari kabi shaxsiy ma’lumotlar va serverning o‘ziga xos jihatlari bilan bog‘liq ma’lumotlar ClickHouse ma’lumotlar bazasida tarqalib ketgan. Bu foydalanuvchi xavfsizligi va ma’lumotlarni himoya qilish nuqtai nazaridan katta bo‘shliqni ko‘rsatdi. Ya’ni, foydalanuvchini autentifikatsiya qilmasdan ma’lumotlar bazasidagi harakatlarni to‘liq nazorat qilish imkoniyati ta’minlanganligi ma’lum bo‘ldi.

Ushbu ma’lumotdan so‘ng AQSh Kongressi o‘z xodimlariga DeepSeek’dan foydalanishni taqiqladi.

Bundan tashqari, Yevropaning bir qancha davlatlarida ilovani AppStore va Google dan olib tashlash orqali cheklandi va kompaniyadan foydalanuvchilarning shaxsiy ma’lumotlari qanday qayta ishlanishi haqida ma’lumot berishi talab qilindi.

Jahon SI bozoridagi raqobat

Xitoyning DeepSeek kompaniyasining R-1 va Janus-Pro modellarining chiqarilishi texnologik ishlab chiqarish sohasidagi vaziyat qanday keskin o‘zgarishi mumkinligini ko‘rsatadi.

“Ko‘rinib turibdiki, hozirda ikki asosiy kuchlar raqobatlashadi. Bu AQSh va Xitoyning ochiq kod va yopiq kod o‘rtasidagi raqobat”, – deydi Google kompaniyasining sobiq bosh direktori Erik Shmid The Washington Post gazetasiga bergan intervyusida.

Uning so‘zlariga ko‘ra, “Bu noyob lahzadir – Xitoy kompaniyasi ochiq manbalar sohasida haqiqiy etakchiga aylanayotgan bir paytda, Metadan tashqari ko‘pchilik yirik Amerika kompaniyalari o‘z usullarini sir saqlashda davom etmoqdalar. Bu, aslida, Minimax kabi startaplardan tortib, Alibaba kabi texnologiya gigantlarigacha bo‘lgan Xitoy sun’iy intellekt kompaniyalarining yuksalishini aks ettiruvchi tendensiyadir. Ular o‘zlarining SI modellarini butun dunyo bo‘ylab ishlab chiquvchilarga bepul taqdim etishmoqda”.

Kuchlar muvozanati o‘zgaryaptimi?

Erik Shmidt ta’kidlaganidek, AQSh dunyodagi eng kuchli yopiq modellarga ega, ammo raqobatbardosh bo‘lib qolish uchun u ishlab chiquvchilarni ochiq manba ekotizimini rivojlantirishga chaqirdi.

Ochiq va yopiq manbali SI, shuningdek, AQSh va Xitoy o‘rtasidagi texnologik raqobatda hali aniq g‘olib yo‘q. Agar DeepSeek Amerikaning yirik texnologik kompaniyalari bilan kamroq resurslardan foydalangan holda raqobatlasha olsa, ularga nisbatan bosim kuchayishi aniq, deb hisoblaydi u.

“Amerika innovatsiyalarini ilgari surish nafaqat ochiq manbali ishlanmalarni kengaytirish, balki o‘rganish usullari almashinuvini rag‘batlantirish va sun’iy intellekt tadqiqotlari va ishlanmalariga sarmoyalarni ko‘paytirishni ham o‘z ichiga olishi kerak. Buning yorqin misoli Oq uyning yaqinda e’lon qilingan Stargate (“Yulduzli darvoza”) loyihasi bo‘lib, u keyingi to‘rt yil ichida SI infratuzilmasi uchun 500 milliard dollar sarflashni maqsad qilgan”, – deya xulosa qildi Shmidt.

Xitoyning sun’iy intellekt bozori hajmi 765 milliard dollar yetadi

SCMP ma’lumotlariga ko‘ra, 20-yanvar kuni XXR Davlat kengashi Bosh vaziri Li Syan raisligida simpozium bo‘lib o‘tdi. DeepSeek asoschisi Lyan Venfen unda texnologiya, ta’lim va fan sohalaridagi bir guruh mutaxassislar bilan birga ishtirok etdi. Xuddi shu yig‘ilishda Li Syan ilmiy va texnologik innovatsiyalar orqali shakllangan iqtisodiyotning “yangi o‘sish drayverlari” odamlarning turmush darajasini ta’minlash va yaxshilashga yordam berishi kerakligini ta’kidladi.

China International Capital Corp (CICC) davlat investitsiya kompaniyasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2030-yilga borib Xitoyning sun’iy intellekt bozori hajmi 5,6 trillion yuanga (765 milliard dollar) yetadi. CICC prognozlariga ko‘ra, 2025-yildan boshlab olti yil ichida Xitoyning sun’iy intellekt sanoatiga 1,4 trillion dollar sarmoya kiritilishi mumkin.