2024-yil geologiya-qidiruv ishlari natijalari rekord darajaga yetdi

2024-yil mineral xomashyo bazasini rivojlantirish dasturi doirasida olib borilgan geologiya-qidiruv ishlari natijasida konchilik va metallurgiya sanoatida yangi yutuqlarga erishildi. Mamlakat bo‘ylab 299 ta loyiha amalga oshirilmoqda, natijada yangi konlar ochildi, yer osti suv zahiralari oshdi hamda mineral resurslar miqdori sezilarli darajada ortdi.

Sarmoya hajmi va moliyalashtirish manbalari

2024-yilda mineral xomashyo bazasini rivojlantirish uchun 2,4 trillion so‘mga yaqin mablag‘ ajratildi. Ushbu moliyaviy qo‘llab-quvvatlash turli manbalar hisobidan shakllantirildi. Eng katta ulush davlat byudjetidan ajratilib, 171 ta loyiha uchun 847,9 milliard so‘m yo‘naltirildi. Sanoatning yirik ishtirokchilari ham o‘z sarmoyalari bilan jarayonga faol hissa qo‘shdi. "Navoiyuran" DK bu maqsadga 677,9 milliard so‘m, “Navoiy KMK” AJ esa 698,9 milliard so‘m mablag‘ ajratdi. “Olmaliq KMK” AJ tomonidan 187,2 milliard so‘m sarflangan bo‘lsa, maxsus hisob raqamdagi mablag‘lar hisobidan yana 10,9 milliard so‘m jalb qilindi. Shuningdek, tizim tashkilotlarini modernizatsiya qilish uchun qo‘shimcha 2,1 milliard so‘m ajratilib, geologik-qidiruv ishlarining yanada samarali amalga oshirilishiga ko‘maklashildi.

Geologiya-qidiruv ishlari: yangi natijalar

Mamlakat bo‘ylab olib borilgan geologik-qidiruv ishlari keng ko‘lamni qamrab oldi, natijada bir qator muhim yutuqlarga erishildi. Burg‘ilash ishlari hajmi 2 333,9 ming pogonometrga yetib, yer osti boyliklarini chuqurroq tadqiq etish imkonini berdi. Yangi konlarni aniqlash va resurslarni baholash maqsadida 8,8 ming pogonometr yer osti tog‘-kon ishlari amalga oshirildi. Yer usti tog‘-kon ishlari ham sezilarli hajmga ega bo‘lib, 260,8 ming kubometr qamrov bilan olib borildi. Mineral resurslarning aniq joylashuvini o‘rganish uchun 2D seysmik qidiruv ishlari 6 800 pogonometr km, 3D seysmik qidiruvlar esa 3 100 kvadrat km hududda bajarildi.

Mineral resurslar zahiralari sezilarli darajada ortdi

Bu yil yangi resurslarning ochilishi va mavjud konlarning kengayishi natijasida mineral zaxiralar sezilarli darajada oshdi. Oltin, mis va qo‘rg‘oshin bo‘yicha ko‘rsatkichlar 100% dan yuqori natijani qayd etib, oltin 100,1%, mis 100,5%, qo‘rg‘oshin esa 100,7% darajada o‘sdi. Kumush va uran zaxiralari esa yanada jadal sur’atda ortib, mos ravishda 170,7% va 188,9% ga yetdi.

Bundan tashqari, rux va volfram zahiralari ham barqaror o‘sish ko‘rsatib, 123,5% va 103,1% ko‘rsatkich bilan qayd etildi. Ko‘mir qazib olish imkoniyatlari 125% ga oshgan bo‘lsa, yer osti suvlari zaxiralari 112,2% ni tashkil etdi, bu esa suv resurslaridan yanada samarali foydalanish imkonini yaratdi.

Eng katta o‘sish esa qurilish materiallari va tog‘ jinslari bo‘yicha kuzatildi. Gips zahiralari 227%, qum-shag‘al aralashmasi 300%, lyoss tog‘ jinslari esa rekord daraja – 1000% ga oshdi. Bu natijalar mamlakatning konchilik salohiyatini mustahkamlab, sanoatni yangi bosqichga olib chiqmoqda.

Shuningdek, prognoz resurslar hajmi ham sezilarli darajada oshib, mamlakatning geologik-qidiruv ishlari samaradorligini yana bir bor tasdiqladi. Oltin va uran barqaror o‘sish sur’ati bilan 100% va 100,4% darajasiga yetdi, mis va qo‘rg‘oshin zaxiralari esa mos ravishda 101,3% va 101,2% ga oshdi.

Bundan tashqari, rux va volfram zaxiralari ham barqaror o‘sish qayd etib, 121,4% va 122,4% ga yetdi. Kumushning prognoz resurslari 178,8% ga o‘sib, mamlakat uchun muhim bo‘lgan qimmatbaho metall zahiralarining ortishini ko‘rsatdi.

Eng katta o‘sish esa uglevodorod resurslarida kuzatildi. Neft va gaz zaxiralari 193,8% ga yetib, kelajakdagi qazib olish salohiyatining keskin oshishini ta’minladi. Bu natijalar energetika, sanoat va tog‘-kon sektorlarida yangi imkoniyatlar yaratmoqda.

Yer osti suvlari zaxiralari va suv ta’minoti yaxshilandi

2024-yilda yer osti suv zaxiralari sezilarli darajada oshdi, natijada ichimlik suvi ta’minoti va qishloq xo‘jaligi uchun yangi imkoniyatlar yaratildi. Yer osti suv zahiralari hajmi 177,3 ming m³/kun ga yetib, rejaga nisbatan 119% ga ortdi.

Bu o‘zgarishlar burg‘ilash ishlarining hajmini oshirish orqali amalga oshirildi, yil davomida 58,5 ming pogonometr burg‘ilash ishlari bajarildi, bu esa rejaga nisbatan 102% lik natijani ko‘rsatdi. Natijada, 1 million aholi yer osti suv zahiralari hisobidan ichimlik suvi bilan ta’minlandi, bu esa suv yetishmovchiligi muammolarining oldini olishga xizmat qilmoqda.

Shu bilan birga, 52 ming gektar qishloq xo‘jaligi yerlari sug‘orish uchun o‘zlashtirilib, dehqonchilik va ekin maydonlarini kengaytirish imkoniyati yaratildi. Ushbu natijalar O‘zbekistonning suv resurslarini yanada samarali boshqarish va aholining hayot sifatini yaxshilashga qaratilgan yirik loyihalarning muvaffaqiyatini tasdiqlaydi.

Neft va gaz konlarining kengayishi

O‘zbekistonning neft va gaz sanoati 2024-yilda yangi bosqichga ko‘tarildi. 19 ta istiqbolli maydon tayyorlanib, bir qator yangi konlar ochildi, bu esa uglevodorod resurslari hajmining oshishiga zamin yaratdi.

Shu yilgi qidiruv ishlari natijasida Yangi Kultak, Chunagar, Alachavan va Koktepa kabi yirik konlar ochildi. Bundan tashqari, Xidir, Kuyi Shege, Yangi Avval va Kuyi Xaudag hududlarida ham neft va gaz zaxiralari aniqlandi. Ushbu konlarning o‘zlashtirilishi mamlakatning energetika sektorida barqarorlikni ta’minlash bilan birga, kelajakda eksport salohiyatini oshirish imkoniyatini beradi.

Kon-metallurgiya sanoatining yutuqlari

2024-yilda O‘zbekistonning kon-metallurgiya sanoati barqaror o‘sish sur’atini saqlab qoldi va mahsulot ishlab chiqarish hajmi sezilarli darajada oshdi.

Yil yakunlariga ko‘ra, umumiy ishlab chiqarish hajmi 159,4 trillion so‘mga yetib, rejaga nisbatan 111,1% ni tashkil etdi. Eng katta ulush qimmatbaho va rangli metallar sanoatiga to‘g‘ri kelib, ushbu yo‘nalishda 132,1 trillion so‘mlik mahsulot ishlab chiqarildi, bu esa rejalangan ko‘rsatkichdan 11% yuqori natijadir.

Ko‘mir sanoati ham barqaror o‘sish sur’ati bilan rivojlandi, ishlab chiqarish hajmi 2,2 trillion so‘mga yetdi va bu ko‘rsatkich 101,5% ga teng bo‘ldi. Qora metallurgiya sohasida esa ishlab chiqarish hajmi 10,9 trillion so‘mni tashkil etdi, bu esa rejaga nisbatan 87,5% ni tashkil qilmoqda.

Shuningdek, noyob metallar sohasida sezilarli o‘sish qayd etildi, yil davomida ishlab chiqarish hajmi 0,6 trillion so‘mga yetib, 116% lik o‘sish natijasi qayd etildi.

Ushbu natijalar O‘zbekistonning tog‘-kon va metallurgiya sanoati yuksalayotganini, sanoat tarmoqlarining diversifikatsiya qilinayotganini va milliy iqtisodiyotga katta hissa qo‘shayotganini yana bir bor isbotladi.

Import hajmini kamaytirish va mahalliylashtirish dasturi

Mahalliylashtirish dasturi doirasida tarmoq korxonalari yirik natijalarga erishib, umumiy ishlab chiqarish hajmi 7 trillion so‘mga yetdi. O‘sish sur’ati 146% ni tashkil qilib, mamlakat sanoatining ichki quvvatlari sezilarli darajada oshdi.

Ushbu jarayonda yetakchi kon-metallurgiya va sanoat korxonalari faol ishtirok etdi. “Olmaliq KMK” AJ 1 566,9 milliard so‘m mahsulot ishlab chiqarib, eng yuqori – 365% o‘sish sur’atini qayd etdi. “Toshkent MZ” QK esa 3 402,7 milliard so‘m ishlab chiqarish bilan 121% o‘sishga erishdi.

Bundan tashqari, “Navoiy KMK” AJ 915,8 milliard so‘m, “O‘zmetkombinat” AJ 1 013,6 milliard so‘m, “Navoiyuran” DK 58,7 milliard so‘m, ‘O‘zbekko‘mir” AJ esa 5,7 milliard so‘mlik mahsulot ishlab chiqarib, tegishli ravishda 145%, 118%, 132% va 110% o‘sishga erishdi.