O‘tgan yilda 233 ta hujjatda 676 ta korrupsiya omili aniqlandi

2024-yil davomida Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi normativ-huquqiy hujjat loyihalarining korrupsiyaga qarshi ekspertizasini o‘tkazdi. Ekspertiza davomida 327 ta hujjat ko‘rib chiqilib, ulardan 233 tasida 676 ta korrupsiyani keltirib chiqaruvchi omillar aniqlandi.

Eng ko‘p aniqlangan korrupsiya omillari

Ekspertiza natijalariga ko‘ra, bir qator asosiy korrupsiya omillari aniqlangan. Jumladan, 139 ta hujjatda qarama-qarshiliklar mavjud bo‘lib, 98 ta hujjatda ma’muriy tartib-taomillar yetarlicha ishlab chiqilmagan yoki umuman mavjud emasligi qayd etilgan. Shuningdek, 50 ta hujjatda noaniq va asossiz havolalar qo‘llanilgan bo‘lib, bu holatlar hujjatlarning aniqligini va amal qilish imkoniyatlarini cheklab qo‘ygan.

56 ta hujjatda tanlov (auksion) tartib-taomillaridan bo‘yin tovlash imkonini beruvchi normalar aniqlangan. Diskretsion vakolatlarning haddan tashqari kengligi 47 ta hujjatda qayd etilib, 41 ta holatda istisnolar asossiz ravishda qo‘llanilgan.

Bundan tashqari, 245 ta boshqa turdagi korrupsiya omillari ham aniqlangan bo‘lib, ularning barchasi qonunchilikdagi kamchiliklarni ko‘rsatmoqda. Korrupsiyani keltirib chiqaruvchi mazkur omillarni bartaraf etish choralari ko‘rildi.

Aniqlangan muammolarni bartaraf etish

Mazkur korrupsiya omillarini bartaraf etish uchun tegishli chora-tadbirlar ko‘rildi. Qarama-qarshiliklarni bartaraf etish, ma’muriy tartib-taomillarni belgilash va asossiz havolalarni olib tashlash bo‘yicha takliflar ishlab chiqildi. Bundan tashqari, tanlov tartib-taomillari bo‘yicha aniq me’yorlar belgilash va diskretsion vakolatlarni cheklash orqali qonunchilik takomillashtirildi.

Normativ-huquqiy hujjat loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish bosqichlari

Normativ-huquqiy hujjat loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish bir qator muhim bosqichlarni o‘z ichiga oladi. Jarayon dastlab loyiha huquqiy me’yorlar, amaldagi qonunchilik va xalqaro standartlarga muvofiqligi nuqtai nazaridan tahlil qilinadi. Ushbu bosqichda hujjatdagi qarama-qarshiliklar, noaniqliklar va asossiz me’yorlar aniqlanadi.

Shundan so‘ng hujjatda korrupsiyaga olib kelishi mumkin bo‘lgan omillar chuqur tahlil qilinadi. Masalan, diskretsion vakolatlarning haddan tashqari kengligi, noaniq va asossiz havolalar mavjudligi, ma’muriy tartib-taomillarning yetarli darajada ishlab chiqilmaganligi yoki yo‘qligi kabi muammolar aniqlanadi.

Loyiha belgilangan ko‘rsatkichlar asosida baholanadi. Bu bosqichda hujjatning huquqiy, ma’muriy va ijro etilish qobiliyatlari aniqlanadi hamda kamchiliklarni bartaraf etishga qaratilgan tavsiyalar ishlab chiqiladi. Ekspertiza natijalariga tayangan holda loyiha bo‘yicha xulosa va takomillashtirishga oid tavsiyalar tayyorlanadi. Ushbu tavsiyalar loyihaning korrupsiyaga qarshi himoyasini kuchaytirishga xizmat qiladi.

Ba’zi loyihalar bo‘yicha ekspertiza natijalari jamoatchilik muhokamasiga qo‘yiladi. Bu bosqich aholining fikr-mulohazalarini inobatga olish va qonunchilikni yanada shaffof qilish imkonini beradi. Tahlil va muhokama natijalari asosida hujjatning yakuniy xulosasi rasmiylashtiriladi. Shu bilan birga, Korrupsiyaga qarshi kurashish agentligi yoki tegishli idoralar tomonidan loyiha takomillashtirilishi uchun zarur chora-tadbirlar belgilab beriladi.

Ekspertizadan o‘tkazishning ahamiyati

Normativ-huquqiy hujjat loyihalarini ekspertizadan o‘tkazish qonunchilik tizimining sifatini oshirish va korrupsiya xavfini kamaytirishda muhim ahamiyatga ega. Ushbu jarayon natijasida korrupsiyani keltirib chiqaruvchi omillar aniqlanadi va bartaraf etiladi. Diskretsion vakolatlarning kengligi, noaniq va asossiz havolalar hamda ma’muriy tartib-taomillarning yetishmasligi kabi kamchiliklar hujjatlarni shaffof va adolatli qilish uchun hal etiladi.

Ekspertiza qonunchilik me’yorlarini aniq va tushunarli qilishga xizmat qilib, qarama-qarshiliklar va noaniqliklarni bartaraf etadi. Bu nafaqat qonunlarning amaliyotda to‘g‘ri qo‘llanilishini ta’minlaydi, balki hujjatlarning ijrochilar va fuqarolar uchun qulay bo‘lishiga yordam beradi. Shu bilan birga, davlat idoralari faoliyatidagi byurokratik to‘siqlarni kamaytirish orqali boshqaruv tizimi samaradorligi oshiriladi va aholi davlat idoralariga bo‘lgan ishonchini kuchaytiradi.

Jamoatchilik manfaatlarini himoya qilish ekspertizaning yana bir muhim jihati hisoblanadi. Qonun loyihalari tahlil qilinib, fuqarolar huquqlarini himoya qilish va tenglik tamoyillarini ta’minlashga qaratiladi. Shu bilan birga, ekspertiza jarayoni qonunchilikni xalqaro standartlarga moslashtirish imkonini beradi, bu esa O‘zbekiston qonunchilik tizimining xalqaro maydonda tan olinishiga va hamkorlik imkoniyatlarining kengayishiga xizmat qiladi.

Iqtisodiy barqarorlikni ta’minlash ham ekspertizaning muhim natijalaridan biridir. Hujjat loyihalarida iqtisodiy faoliyatga ta’sir ko‘rsatadigan noaniq me’yorlar aniqlanib, bartaraf etiladi. Bu esa investitsiyalarni jalb qilishga, shaffof biznes muhitini yaratishga va iqtisodiy barqarorlikni mustahkamlashga yordam beradi.

Qonunchilikka oid yangi tashabbuslar

Ma’lumot uchun, Qonunchilik palatasi deputatlari tomonidan qonun loyihasini quyi palataga kiritishda huquqiy ekspertiza, korrupsiyaga qarshi ekspertiza va jamoatchilik muhokamasi natijalarini taqdim etishni majburiy belgilashga qaratilgan qonun loyihasi ishlab chiqildi.

Bundan tashqari, qonunosti hujjatlarni yuqori yuridik kuchga ega qonunlarga o‘tkazish va dolzarbligini yo‘qotgan normativ-huquqiy hujjatlarni bekor qilish mexanizmlari nazarda tutilmoqda.

Deputatlarning fikricha, ushbu qonun loyihasining qabul qilinishi qonunchilik tashabbusi huquqi subyektlarining qonun ijodkorligi sohasidagi faoliyati sifatini oshirishga, fuqarolar, fuqarolik jamiyati institutlari va tadbirkorlik subyektlari vakillarini jamoatchilik muhokamalariga kengroq jalb etishga, qonunlarning ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishdagi rolini mustahkamlashga xizmat qiladi.

Qonun loyihasi deputatlar tomonidan uchinchi o‘qishda qabul qilinib, Senatga yuborildi.