Avtobuslar kechikishi va noqulay yo‘nalishlar: Jamoat transporti muammolarini qanday hal qilish mumkin?

Har kuni millionlab o‘zbekistonliklar jamoat transportidan foydalanib, ishga, o‘qishga yoki boshqa joylarga yetib olishga harakat qiladi. Ammo ko‘pchilik yo‘lovchilar avtobusning vaqtida kelmasligi, eskirgan transport vositalari va noqulay yo‘nalishlardan nolishadi. Transport sohasidagi bu muammolar nafaqat yo‘lovchilarga, balki iqtisodiy va ekologik rivojlanishga ham salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

Xo‘sh, jamoat transportining samaradorligini oshirish va yo‘lovchilarga qulaylik yaratish uchun qanday chora-tadbirlar zarur? Yangi texnologiyalar va zamonaviy transport vositalari bu muammolarga yechim bo‘la oladimi?

Jamoat transportining bugungi holati

Hozirgi kunda O‘zbekiston bo‘ylab jamoat transporti tizimi bir nechta asosiy vositalardan tashkil topgan: avtobuslar, yo‘nalishli taksilar, metro va tramvaylar. Ammo ushbu tizim barcha yo‘lovchilarning ehtiyojlarini qondira olmayapti.

Avtobuslar: Mamlakatda jami 15 mingdan ortiq avtobus bor, ammo ularning 60 foizdan ko‘pi foydalanish muddatini o‘tab bo‘lgan. Bu esa transport xizmatlarining sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmoqda.

Metro: Toshkent metrosi mamlakatning eng zamonaviy transport tizimlaridan biri hisoblanadi. Bugungi kunda metroda 47 ta stansiya faoliyat yuritadi. Kelgusi yillarda yangi yo‘nalishlar ochilishi rejalashtirilgan.

Yo‘nalishli taksilar: Viloyat markazlarida yo‘nalishli taksilar aholining asosiy transport vositasi hisoblanadi. Ammo xizmat sifati pastligi sababli ko‘plab shikoyatlar kelib chiqmoqda.

Toshkentning ekologik transportga o‘tishi

Muammolarni bartaraf etish maqsadida ilk bor 2021-yil oktabr oyida Toshkent shahrida elektrobuslar sinov tariqasida yo‘lga qo‘yildi. Dastlab, Xitoyning CRRC C12 modeli shaharning 51-yo‘nalishida harakatlana boshladi. 2022-yil fevral oyida esa Yutong kompaniyasining 8 ta elektroavtobusi yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatishni boshladi. 2023-yil aprelida Xitoydan yana 100 ta yangi elektrobus keltirildi, bu esa Toshkentning ekologik transport tizimini modernizatsiya qilishdagi muhim qadam bo‘ldi.

Elektrobuslar bir qator ijobiy jihatlarga ega. Ular atmosferaga zararli gazlar chiqarmaydi, bu esa shahar havosining sifatini sezilarli darajada yaxshilashga yordam beradi. Yonilg‘i sarfini talab qilmasligi va texnik xizmat ko‘rsatishning nisbatan kam xarajat talab qilishi ularni iqtisodiy samarali transport vositasi sifatida ajratib turadi. Bundan tashqari, elektrobuslar shovqinsiz harakatlanadi, bu esa shahar aholisi uchun qulay muhit yaratadi.

Shunga qaramay, elektrobuslar bilan bog‘liq muammolar ham mavjud. Ular uchun yetarli zaryadlash stansiyalarining yetishmasligi ularning to‘laqonli ishlashiga to‘sqinlik qilishi mumkin. Batareyalarning cheklangan quvvati uzoq masofalarga qatnovda qiyinchilik tug‘diradi. Shuningdek, elektrobuslarning dastlabki xarid narxi an’anaviy avtobuslarga qaraganda yuqoriroq bo‘lib, bu moliyaviy yukni oshiradi.

Transport samaradorligini oshirish uchun chora-tadbirlar

O‘zbekistonda transport samaradorligini oshirish va yo‘lovchilar uchun qulaylik yaratish maqsadida bir qator chora-tadbirlar amalga oshirilmoqda. Avvalo, eski avtobuslarni zamonaviy va ekologik xavfsiz transport vositalariga almashtirish rejalashtirilgan. Bu jarayonning bir qismi sifatida Toshkent shahriga 2025-yilgacha 500 ta yangi elektroavtobus olib kelinadi. Ushbu transport vositalari nafaqat yo‘lovchilarning harakatini qulaylashtiradi, balki atrof-muhitni himoya qilishga ham xizmat qiladi.

Shuningdek, jamoat transportida to‘lov tizimini soddalashtirish ham muhim yo‘nalishlardan biridir. Hozirgi kunda aksariyat yo‘lovchilar naqd pul orqali to‘lov qilmoqda, bu esa noqulaylik tug‘diradi. Shu sababli, “Humo” va “Uzcard” kartalari orqali elektron to‘lov tizimini keng joriy etish rejalashtirilmoqda. Bu yangilik yo‘lovchilarga vaqtni tejashga yordam beradi va to‘lov jarayonini shaffof qiladi.

Transport yo‘nalishlarini aholining ehtiyojlariga moslashtirish masalasiga ham katta e’tibor qaratilmoqda. Ayniqsa, qishloq va shaharlar o‘rtasidagi qatnovlarni ko‘paytirish orqali odamlarning harakatini qulaylashtirishga intilinyapti. Yo‘nalishlarning yaxshi tashkil etilishi nafaqat vaqtni tejashga, balki yo‘lovchilarning kundalik hayotini yengillashtirishga ham yordam beradi.

Bundan tashqari, jamoat transportining harakatini real vaqt rejimida kuzatish tizimi yaratish rejalashtirilgan. “Smart City” loyihasi doirasida bunday tizim Toshkent metrosida sinovdan o‘tgan bo‘lib, uni boshqa transport vositalariga ham joriy etish ko‘zda tutilmoqda. Bu yo‘lovchilarga o‘z transportlarini kuzatish va qatnovni rejalashtirish imkonini beradi.

Ushbu islohotlarni amalga oshirishda xalqaro hamkorlikning o‘rni ham katta. Jahon banki va Osiyo taraqqiyot banki ko‘magida yangi tramvay va elektroavtobus yo‘nalishlarini ishga tushirish ishlari olib borilmoqda. Bu hamkorlik nafaqat infratuzilmani rivojlantirish, balki jamoat transportini yanada qulay va ekologik xavfsiz qilishga xizmat qiladi.

Yangi texnologiyalar va zamonaviy transport vositalari muammolarga yechim bo‘la oladimi?

Yangi texnologiyalar va zamonaviy transport vositalari jamoat transporti bilan bog‘liq muammolarni hal qilishda muhim rol o‘ynaydi. Zamonaviy elektr transport vositalari, masalan, elektroavtobuslar va tramvaylar, ekologik xavfsizlik va iqtisodiy samaradorlikni birlashtiradi. Ular yonilg‘i xarajatlarini sezilarli darajada kamaytiradi va havoni ifloslantirishning oldini oladi, bu esa aholi salomatligi uchun katta foyda keltiradi.

Transport vositalariga GPS tizimlarini o‘rnatish esa harakatni aniq nazorat qilish imkonini beradi. Bu tizim orqali yo‘lovchilar o‘z transport vositalarining qachon va qayerda ekanligini real vaqt rejimida kuzatib borishi mumkin. Bu nafaqat vaqtni tejashga yordam beradi, balki yo‘lovchilarning harakatini yanada qulay qiladi.

Elektron to‘lov tizimlarining keng joriy etilishi transport xizmatlarining sifatini oshiradi. Naqd pul bilan bog‘liq muammolarni bartaraf etgan holda, elektron to‘lov tizimlari xizmat jarayonlarini soddalashtiradi va tizimning shaffofligini ta’minlaydi.

Raqamlashtirish transport infratuzilmasini boshqarishda yangi imkoniyatlar yaratadi. Bu transport vositalarining qatnovini samarali nazorat qilish, yo‘nalishlarni aholi ehtiyojlariga moslashtirish va xizmat sifatini doimiy ravishda yaxshilash imkonini beradi.

Shuningdek, yangi transport vositalarining ekologik xavfsizligi ham ahamiyatga ega. Elektr transport vositalari havoni ifloslantirishni sezilarli darajada kamaytiradi, bu esa nafaqat atrof-muhitni, balki kelajak avlodlarning salomatligini saqlashda ham muhim o‘rin tutadi.

Shunday qilib, yangi texnologiyalar va zamonaviy transport vositalari nafaqat jamoat transportining samaradorligini oshiradi, balki yo‘lovchilarga qulaylik va ekologik xavfsizlikni ta’minlashda ham katta yordam beradi. Bu texnologiyalarni keng joriy qilish orqali transport tizimini yanada rivojlantirish mumkin.

Jamoat transporti infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha xalqaro tajriba

Jamoat transporti infratuzilmasini rivojlantirish ko‘plab mamlakatlar uchun ustuvor yo‘nalish hisoblanadi. Dunyo tajribasi shuni ko‘rsatadiki, samarali va qulay transport tizimini yaratish uchun zamonaviy texnologiyalar va muvofiq yondashuvlar hal qiluvchi ahamiyatga ega. O‘zbekiston uchun bu tajribalar nafaqat muammolarni hal qilishda, balki transport infratuzilmasini yangi bosqichga olib chiqishda ham foydali bo‘lishi mumkin.

Janubiy Koreya tajribasi

Janubiy Koreya, xususan, Seul shahri dunyodagi eng samarali transport tizimlaridan biriga ega. Bu shaharda elektron to‘lov tizimlari juda keng qo‘llaniladi. Masalan, T-Money kartalari yordamida avtobus, metro va taksilarda bir xil to‘lov qilish mumkin. Ushbu tizim nafaqat qulaylik yaratadi, balki to‘lov jarayonini shaffof qiladi.

Bundan tashqari, transport vositalari GPS tizimlari bilan jihozlangan bo‘lib, yo‘lovchilar real vaqt rejimida o‘z transportlarini kuzatishi mumkin. Bu yo‘lovchilarning vaqtini tejashga va qatnovlarni samarali rejalashtirishga yordam beradi. Seul metrosida bepul Wi-Fi va qulay dam olish hududlarining mavjudligi esa yo‘lovchilar uchun qo‘shimcha qulaylik yaratadi.

O‘zbekiston transport tizimida ushbu tajribadan foydalanib, elektron to‘lov tizimlarini joriy qilish va transport vositalarining harakatini real vaqt rejimida kuzatish imkonini yaratish maqsadga muvofiqdir.

Germaniya tajribasi

Germaniyada ekologik xavfsizlik va qatnovning aniqligiga katta e’tibor qaratiladi. Elektr transport vositalari, xususan, elektroavtobuslar va tramvaylar, shaharlarda keng qo‘llanilib, havo ifloslanishini kamaytirishga xizmat qiladi.

Bundan tashqari, Germaniyada transport vositalari har doim jadvalga qat’iy rioya qiladi. Bu yo‘lovchilarga qatnovni oldindan rejalashtirishga yordam beradi va tizimga ishonchni oshiradi. Shahar markazlarida jamoat transporti uchun ajratilgan maxsus yo‘laklar esa avtomobil tirbandliklarini sezilarli darajada kamaytiradi.

O‘zbekiston Germaniya tajribasidan ilhomlanib, ekologik xavfsiz transport vositalarini ko‘paytirishi va jamoat transporti uchun maxsus yo‘laklarni tashkil etishi mumkin. Bu qatnovni tezroq va samaraliroq qilishga yordam beradi.

Singapur tajribasi

Singapurda jamoat transporti infratuzilmasi mamlakatning umumiy rivojlanish strategiyasiga mos ravishda rivojlantirilgan. Bu yerda birlashtirilgan to‘lov tizimi mavjud bo‘lib, yo‘lovchilar avtobus, metro va taksiga bitta kartada to‘lov qilishi mumkin.

Shuningdek, Singapur metrosi dunyodagi eng zamonaviy transport tizimlaridan biri hisoblanadi. To‘liq avtomatlashtirilgan metro inson aralashuvisiz boshqariladi, bu esa tizimning ishonchliligini ta’minlaydi. Shahar markazida avtotransport harakatini cheklash va elektr transport vositalarini joriy qilish esa ekologik muhitni yaxshilashga yordam beradi.

O‘zbekiston Singapur tajribasidan foydalanib, transport infratuzilmasini birlashtirilgan to‘lov tizimi va avtomatlashtirilgan transport vositalari orqali rivojlantirishi mumkin. Bu yo‘lovchilarga qulaylik yaratadi va tizim samaradorligini oshiradi.

Yaponiya tajribasi

Yaponiya yuqori tezlikdagi poyezdlari bilan mashhur. Shinkansen poyezdlari nafaqat tez, balki o‘z vaqtida kelishi bilan ham ajralib turadi. Bu poyezdlar jadvaldan atigi bir necha soniya kechikadi, xolos.

Bundan tashqari, Yaponiyada yo‘lovchilarning xavfsizligi va transport vositalarining texnik holatiga katta e’tibor qaratiladi. Jamoat transportida tartib-qoidaga qat’iy amal qilish esa yo‘lovchilar uchun qulay va intizomli muhit yaratadi.

O‘zbekistonning Toshkent va Samarqand o‘rtasida yuqori tezlikdagi poyezd tizimini rivojlantirishda Yaponiyaning bu tajribasi katta ahamiyatga ega. Bu transport xizmatlarini tezroq, xavfsizroq va qulayroq qilishga yordam beradi.