Soddalashgan jarayon yoki xavfli islohot? Endi sudlar kommunal qarzlarni undirish bilan shug‘ullanmaydi

O‘zbekistonda har yili 1 millionga yaqin sud ishi ko‘rib chiqiladi, shundan 200 mingga yaqini kommunal xizmatlar bo‘yicha qarzlarni undirish bilan bog‘liq. Hukumat bu jarayonni soddalashtirish va sudlarni ortiqcha yukdan ozod qilish maqsadida notariuslar yoki maxsus davlat idoralariga topshirish rejasini ilgari surmoqda. 

Nimalar o‘zgaradi?  

Hukumatning fikriga ko‘ra, sudlar haqiqiy bahsli ishlarni ko‘rib chiqishi kerak, ammo kommunal xizmatlar bo‘yicha qarzdorlik masalalarida bunday bahs deyarli bo‘lmaydi. Shuning uchun kommunal qarzdorliklarga sud o‘rniga notariuslar yoki maxsus idoralar qaror chiqarishi mumkin.  

Agar bu islohot amalga oshsa, sudlar ortiqcha ish yukidan xalos bo‘lib, muhim ishlarni tezroq ko‘rib chiqish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Shu bilan birga, qarzdorlikni undirish jarayoni ham sezilarli darajada tezlashadi, chunki endi sud jarayonlarini kutishga hojat qolmaydi. Bundan tashqari, jarayonni yanada qulay va tushunarli qilish uchun avtomatlashtirilgan tizim joriy etilishi mumkin. 

Yangi tizim qanday ishlaydi? 

Hozircha bu jarayonning qanday ishlashi bo‘yicha aniq ma’lumot berilmagan. Biroq taxminlarga ko‘ra, endilikda kommunal xizmat ko‘rsatuvchi tashkilotlar sudga emas, balki notarius yoki tegishli davlat idorasiga murojaat qiladi. Ushbu idoralar hujjatlarni tekshirib, qarzni rasmiy tasdiqlaydi va ijroga qaratilgan buyruq chiqaradi. Agar qarzdor bu qarorga rozi bo‘lmasa, u sudga murojaat qilish huquqiga ega bo‘ladi. Aslida, bu jarayon sudning hozirgi chiqarayotgan qarorlariga o‘xshaydi, ammo endilikda uni sud emas, boshqa tashkilotlar hal qiladi. 

Asosiy xavotirlar 

Ushbu islohot tez va qulay bo‘lishi mumkin, lekin uning fuqarolar huquqlariga qanday ta’sir qilishi hali aniq emas. Eng katta xavotir shundaki, agar qarzdorlik noto‘g‘ri hisoblangan bo‘lsa, buni qanday isbotlash mumkin? Bu holatda, qarzdor o‘z huquqlarini qanday himoya qilishi, davlat idoralari yoki notariuslar qaror chiqarishda xatoga yo‘l qo‘ysa, jarayonni qayta ko‘rib chiqish qanday amalga oshirilishi muhim savollardan biri bo‘lib qolmoqda. Shuningdek, ushbu tizim aholiga qo‘shimcha moliyaviy yuk bo‘lishi ehtimoli ham tashvish uyg‘otadi.