Yil oxirigacha O‘zbekistonda PayPal, Apple Pay va Google Pay ishga tushishi kutilmoqda

Vazirlar Mahkamasining turizmning yangi turlarini joriy qilish to‘g‘risidagi qarorida O‘zbekistonda PayPal, Apple Pay va Google Pay yil oxirigacha ishga tushishi kerakligi ta’kidlandi. Ushbu to‘lov tizimlari O‘zbekistonga kirsa nimalar o‘zgaradi?

PayPal, Alipay, UniPay, Apple Pay, Google Pay

Unga ko‘ra, 2024-yil yakuniga qadar Markaziy bankka Raqamli texnologiyalar vazirligi hamda Ekologiya, atrof-muhitni muhofaza qilish va iqlim o‘zgarishi vazirligi huzuridagi Turizm qo‘mitasi bilan birgalikda xalqaro onlayn to‘lov kompaniyalari (PayPal, Alipay, UniPay, Apple Pay, Google Pay kabi) bilan muzokara o‘tkazib ushbu vositalarni O‘zbekistondagi to‘lov tizimlari va bank xizmatlariga ulashni yo‘lga qo‘yish topshirilgan.

Shuningdek, zarur hollarda, bu uchun Hukumatga milliy qonunchilik talablarini qayta ko‘rib chiqish bo‘yicha takliflar kiritish ham mumkin.

O‘zbekistonda PayPal masalasi oldin ham ko‘tarilgan

Ushbu to‘lov tizimlar bilan bog‘liq xabarlar O‘zbekistonda oxirgi marta 2020-yilda chiqqan edi. Unda Markaziy bank nima uchun O‘zbekiston Markaziy Osiyoda PayPal xalqaro to‘lov tizimi kirib kelmagan yagona davlat bo‘lib qolayotganini tushuntirgan.

“Hozirgi kunda “PayPal” to‘lov tizimida elektron hamyonlarni O‘zbekiston hududida muomalaga chiqarilgan bank kartalarini biriktirgan holda pul mablag‘lari bilan to‘ldirish imkoniyati mavjud emas. Mazkur cheklovni ushbu to‘lov tizimi O‘zbekistonda biror davlat organi yoki boshqa tashkilot bilan kelishmagan, muhokama qilmagan holda mustaqil ravishda o‘rnatgan”, — deya izoh bergan Markaziy bank.

Shuningdek, xabarga ko‘ra, prezidentning 2018-yil 14-maydagi “Elektron tijoratni jadal rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-3724-sonli qarori ijrosini ta’minlash maqsadida Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi tomonidan PayPal kompaniyasi bilan o‘tkazilgan dastlabki muzokaralarda kompaniya yaqin kelajakda mazkur tizimni O‘zbekistonda joriy etishni rejalashtirmaganini bildirgan.

PayPal qanday tizim?

Ushbu qarorda keltirilgan to‘lov tizimlarini Ichida o‘z nomi bilan Apple Pay va Google Pay qanday tizim va qaysi kompaniyaga tegishli ekani ma’lum. Lekin PayPal notanish bo‘lib qolmoqda. PayPal — bu xalqaro to‘lov tizimi bo‘lib, AQShning PayPal Holdings Inc kompaniyasi tomonidan tashkil etilgan. Tashkiliy-huquqiy shakli jihatidan ochiq aksiyadorlik jamiyati hisoblanadi va aksiyalari NASDAQ birjasida savdo qilinadi. PayPal to‘lov tizimi O‘zbekistonda tegishli bo‘linma ochib, milliy valyuta — so‘mda to‘lovlar va amaliyotlarni amalga oshirmoqchi bo‘lsa, u holda amaldagi qonunchilikka ko‘ra, kompaniya Markaziy bankdan tegishli litsenziya olishi va o‘rnatilgan tartibda nazorat va kuzatuv ostida bo‘lishi talab qilinadi.

Ushbu to‘lov tizimlari O‘zbekistonga kirsa, qanday o‘zgarishlar bo‘ladi?

Agar Apple Pay, PayPal, va Google Pay kabi global to‘lov tizimlari O‘zbekistonga kirsa, mamlakat iqtisodiyoti, raqamli to‘lov infratuzilmasi, va umumiy iste’molchilar tajribasiga sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Moliyaviy qulaylik va iste’molchilar tajribasi

Shuningdek, Apple Pay, PayPal va Google Pay xizmatlari kirishi bilan O‘zbekiston fuqarolari raqamli to‘lovlarni amalga oshirishda katta qulayliklarga ega bo‘lishadi. Mahalliy bank kartalarini bu tizimlarga bog‘lash orqali, foydalanuvchilar nafaqat O‘zbekiston ichida, balki xalqaro to‘lovlarni ham qulay va tez amalga oshira olishadi. Xalqaro platformalardan foydalanish imkoniyati kengayadi, bu esa e-tijorat rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.

E-tijorat rivoji

Raqamli to‘lov tizimlarining kirishi O‘zbekistonda elektron tijorat va kichik bizneslarning rivojlanishiga yordam beradi. Mahalliy tadbirkorlar endi xalqaro miqyosda o‘z tovar va xizmatlarini taklif qila oladi. Masalan, PayPal orqali xalqaro to‘lovlarni qabul qilish biznes egalari uchun yangi bozorlarni ochadi, bu esa tadbirkorlikni rag‘batlantiradi.

Raqobatning kuchayishi

Bundan tashqari, bunday global gigantlarning kirishi mahalliy to‘lov tizimlari va fintech kompaniyalari uchun yangi raqobatni yuzaga keltiradi. Masalan, “Click” va “Payme” kabi mahalliy to‘lov tizimlari o‘z xizmatlarini kengaytirish va takomillashtirishga majbur bo‘ladi. Bu raqobat iste’molchilar uchun yanada qulay sharoitlar yaratishi va xizmatlar sifatini oshirishga olib kelishi mumkin.

Moliyaviy inklyuziya

Raqamli to‘lov tizimlari ko‘plab odamlarni moliyaviy tizimlarga jalb qiladi. Hozirda bank xizmatlaridan foydalanmagan aholining bir qismi Apple Pay yoki Google Pay kabi qulay platformalar orqali bank xizmatlariga kirish imkoniyatiga ega bo‘lishi mumkin. Bu moliyaviy inklyuziyani oshirishda katta rol o‘ynaydi.

Xavfsizlik va maxfiylik masalalari

Shu bilan birga, Apple Pay va Google Pay kabi platformalar yuqori xavfsizlik choralarini ta’minlaydi. Bu xizmatlarning kirishi bilan raqamli to‘lovlarning xavfsizligi sezilarli darajada oshadi. Shu bilan birga, mahalliy regulyatorlar uchun maxfiylik va ma’lumotlar himoyasi masalalari muhim bo‘lib qoladi, chunki xalqaro tizimlarning kirishi bilan ularga mahalliy qonunchilik doirasida qanday sharoitlar qo‘yilishi kerakligi yuzasidan muammolar paydo bo‘lishi mumkin.

Pul oqimi va xalqaro savdo o‘sishi

Apple Pay va PayPal xalqaro tranzaktsiyalarni sezilarli darajada soddalashtirishi mumkin, bu esa xorijiy investitsiyalar va pul oqimlarini jalb qilishda yangi imkoniyatlar ochadi. O‘zbekistonning turizm sektori ham bu xizmatlardan foyda olishi mumkin, chunki xorijiy sayyohlar o‘zlarining odatdagi to‘lov vositalaridan foydalanish imkoniyatiga ega bo‘ladilar.

Shunday qilib, bu global to‘lov tizimlarining kirishi O‘zbekiston iqtisodiyotiga ijobiy ta’sir ko‘rsatishi kutilmoqda, lekin ayni vaqtda regulyatorlar va mahalliy tizimlar uchun yangi muammolarni hal qilish zarur bo‘ladi.