Yangi yilning ilk kunidan benzin narxlari 18,1% ga qimmatlashdi

2025-yilning 1-yanvaridan boshlab UNG Petro shoxobchalarida Ai-80 benzini narxi 6 900 so‘mdan 8 150 so‘mgacha ko‘tarildi. Bu narxning bir kunda 18,1% ga oshishi jamoatchilikda keng e’tirozlarga sabab bo‘ldi. Iqtisodchi va bloger Otabek Bakirov bu holatni tahlil qilib, sun’iy defitsitlar va monopoliyaga aloqadorlikni tanqid qildi.

Bir kunda 18% narx oshishi — qanday izoh beriladi?

UNG Petro tomonidan Ai-80 benzini narxining keskin oshirilishi hech qanday izohsiz amalga oshirildi. Narx o‘sishi rasmiy ravishda “2025-yildan boshlab barcha benzin mahsulotlari faqat birja savdolari orqali sotilishi talab qilinayotgani bilan bog‘liq” deb ko‘rilishi mumkin. Ammo Bakirov buni haqiqatdan uzoq deb biladi: “Qizig‘i shundaki, hali 2025-yil hisobidan birja biron kun ishlagani yo‘q. Birinchi savdolar 3-yanvarda o‘tkaziladi. Demak, hozirgi 8 150 so‘mdan sotilayotgan benzin o‘tgan yilning imtiyozli narxlarda sotib olingan qoldiqlaridir.”

Ya’ni narx oshirilgan Ai-80 benzin hali birja orqali sotib olinmagan va oldingi arzon zaxiralar asosida sotilmoqda. Bakirovning fikricha, bu holat kompaniyaning sun’iy narx oshirishga urinishidan dalolat beradi.

Bir yil ichida 34% narx oshishi

O‘tgan yil UNG Petro shoxobchalarida Ai-80 benzini narxi 6 050–6 800 so‘m atrofida edi. Bir yil va bir kun ichida bu narx 8 150 so‘mga yetdi. Bu esa umumiy 34% oshishni anglatadi. Bakirov bu vaziyatni keskin tanqid qildi: “Sho‘rpeshona o‘zbek iste’molchilari o‘zimizning ochofat monopolistlarimizga qo‘shib, shimol o‘ligarxlariniyam boqishga majbur bo‘lib qoldi.”

Bakirovning fikricha, bunday oshishning sababi bozorni sun’iy ravishda monopoliyalashtirish va narxlarni oshirishdan boshqa narsa emas.

Ai-80 va Ai-92 masalasi

Energetika vazirligi o‘tgan yili Ai-80 benzin narxini 8 000 so‘mdan oshirmaslikni, Ai-92 markasini esa 9 500 so‘mgacha tushirishni rejalashtirgan edi. Ammo amalda bu va’dalar bajarilmadi: Eng arzon Ai-80 benzini narxi hozirda 8 150 so‘mni tashkil etmoqda. Ai-92 benzini esa 10 500 so‘mgacha ko‘tarildi, lekin Bakirovning ta’kidlashicha, bu narxdagi mahsulotning sifati savol ostida:

“Katta ehtimol bilan 10 500 so‘mlik Ai-92 benzin tushgacha Ai-80 deb sotilgan mahsulotning aynan o‘zidir. Motorni ishdan chiqarmaydigan haqiqiy Ai-92 benzin esa 1 dollardan qimmat.”

Uning fikricha, narxlarni pasaytirish bo‘yicha avvalgi va’dalar amalga oshmasligi ham davlat tizimidagi real muammolarni ko‘rsatadi.

Mas’ullarga savollar

Bloger Bakirov ushbu vaziyatga oid bir qancha muhim savollarni o‘rtaga tashlaydi:

 — Raqobat qo‘mitasi: Ai-80 benzin narxining sun’iy oshirilishi va UNG Petro kabi kompaniyalarning monopol mavqei bo‘yicha qanday chora ko‘rilmoqda?

 — Soliq qo‘mitasi: Hali birja savdolari boshlanmagan bo‘lsa, kompaniya qimmat narxlarni qanday asosda belgilamoqda?

 — Energetika tizimi: Ai-80 va Ai-92 benzini bo‘yicha narxlarni pasaytirish haqidagi va’dalar nega bajarilmadi?

Monopoliyaning kuchayishi

Bakirovning fikriga ko‘ra, UNG Petro tomonidan narxlarning oshirilishi va bu oshirilishning rasmiy izohsiz amalga oshirilishi iste’molchilarga ortiqcha yuk bo‘layotganini ko‘rsatadi. Bu faqat narx o‘sishi emas, balki bozordagi raqobatni yo‘q qilish va sun’iy defitsitlar yaratish harakatidir. Bloger bu haqda shunday deydi: “Avvaldan maqsad raqobatni kuchaytirish emas, vaqt-vaqti bilan sun’iy defitsitlar yaratib, bozordagi narxlarni oshirish edi. Bu siyosat shaffoflik va iste’molchilar uchun arzon narxlarni ta’minlashga emas, balki monopoliyani mustahkamlashga qaratilgan.”