KPMG Uzbekistan: O‘zbekistonda har 1000 aholiga 103 ta yengil avtomobil to‘g‘ri keladi

 2023-yilda yangi avtomobillar bozori, import avtomobillarni ham o‘z ichiga olgan holda, sezilarli o‘sishni namoyish etdi: jami 456 ming dona avtomobil sotildi, shundan 380 mingtasi mamlakatda ishlab chiqarilgan. Bu haqda “KPMG Uzbekistan” o‘z hisobotida ma’lum qildi.

Yanvar holatiga koʻra, 4 mln.ga yaqin transport vositasi ro‘yxatdan o‘tgan

Kompaniya ma’lumotlariga ko‘ra, 2024-yil yanvar holatiga ko‘ra, mamlakatda 4 mln.ga yaqin transport vositasi ro‘yxatdan o‘tgan bo‘lsa, shundan 3,8 millioni yengil avtomobillardir.

“UzAuto Motors” avtomobilsozlik sohasida yetakchi bo‘lib, 2023-yil holatiga bozorning 84%ini egallaydi. “Chevrolet Cobalt” va “Damas” kabi modellar esa umumiy savdoning 55%ini tashkil etdi.

Yengil avtomobillar importi ham sezilarli darajada oshdi. 2020-yildan 2023-yilgacha import qilingan avtomobillar soni (ixtisoslashtirilganlaridan tashqari) 140,9%ga oshib, 73 ming donani tashkil etdi.

2030-yilgacha yengil avtomobillar ishlab chiqarishni 1 mln. donaga yetkazish rejalashtirilgan, bu esa o‘sib borayotgan talabni to‘liq qondirish va avtotransport vositalari bilan ta’minlashni yaxshilash imkonini beradi.

Avtomobillar asosan qanday maqsadlarda xarid qilinadi?

Xaridorlarning asosiy qismi shaxsiy ehtiyojlar va oilaviy foydalanish uchun avtomobil sotib oluvchi jismoniy shaxslardir. 2023-yilda ushbu maqsadlar uchun 3,4 mln dona xarid qilingan bo‘lib, ulardan eng mashhurlari “Cobalt”, “Gentra”, “Nexia”, “Spark” va “Damas”dir.

Davlat idoralari va vazirliklar tomonidan xizmat maqsadlarida foydalanish uchun 13 mingta avtomobil xarid qilindi.

Ushbu maqsadlar uchun eng ko‘p tanlangan modellar orasida “Chevrolet Gentra”, “Malibu”, “Captiva” va “Mercedes S-Class” bor.

Har 1000 aholiga 103ta yengil avtomobil

O‘zbekistonda har 1000 aholiga 103ta yengil avtomobil to‘g‘ri keladi, bu 2020-yildagi 86,3 ko‘rsatkichdan sezilarli darajada yuqoridir.

Biroq bu daraja qo‘shni davlatlarnikidan hanuzgacha past: Qozog‘istonda bu ko‘rsatkich 220ta, Rossiyada esa 1000 kishiga 327ta avtomobil to‘g‘ri keladi.

Eng koʻp avtomobil qayerda roʻyxatga olingan?

Ro‘yxatga olingan avtomobillarning eng ko‘p soni Toshkent shahrida to‘g‘ri keladi — 1000 aholiga 197ta, Toshkent viloyati (136ta avtomobil) va Buxoro viloyati (118ta avtomobil).

Eng kam ta’minlanish darajasi Jizzax viloyatida qayd etilgan bo‘lib, har mingta aholiga atigi 73ta avtomobil to‘g‘ri keladi.

295 mingta avtomobil kredit yoki lizing asosida sotib olingan

KPMG Uzbekistan ma'lumotlariga ko‘ra, 2023-yilda aholi 1,2 million avtomobil sotib oldi, bu esa yengil tijorat va elektr avtomobillarini, shuningdek, birlamchi va ikkilamchi bozorlarni o‘z ichiga oladi.

Ularning 295 mingta avtomobili, jumladan, tijorat va elektr avtomobillari, kredit yoki lizing asosida sotib olingan.

Taxminan 94 mingta avtomobil, jumladan, tijorat va elektr avtomobillari, birlamchi va ikkilamchi bozorlar orqali turli usullar bilan sotilgan.

1000 aholi o‘rniga 240 avtomobil darajasiga erishish uchun nima qilish kerak?

KPMG ekspertlarining fikricha, O‘zbekiston va boshqa mamlakatlar o‘rtasidagi farq kamayishi mumkin, shuningdek, iqtisodiy vaziyat yaxshilanishi va aholi daromadlari oshishi bilan avtomobillarga talab ortadi.

Biroq, talab darajasiga moliyaviy resurslarning mavjudligi ham ta'sir qiladi.

KPMG Uzbekistan, 2030-yilga kelib respublika aholi o‘rtasida $4 198 daromadli ya'ni, aholi farovonligini sezilarli darajada yaxshilashni rejalashtirayotganini ta'kidlaydi.

Biroq, har bir oilaning bir avtomobilga ega bo‘lishi uchun qo‘shimcha moliyalashtirish zarur, bu esa ekspertlar tomonidan taxminan $18,46 milliardni avtomobillar sotib olish uchun talab qiladi.

Shuningdek, O‘zbekiston ichki bozoriga 1000 aholi o‘rniga 240 avtomobil darajasiga erishish uchun 6 million avtomobil kirib kelishi kerak, bu esa har bir oila uchun bir avtomobil bo‘lishini ta'minlaydi.

Birlamchi bozorga avtomobillar sotish hajmi 545 ming donaga yetishi mumkin

KPMG Uzbekistan hisobotida mamlakatda yengil avtomobillar sanoatini rivojlantirishning asosiy tendensiyalari, istiqbollari va maqsadlari ham tahlil qilingan. Yengil avtomobillar, yengil tijorat avtomobillari va elektr avtomobillarining bozor tahlili, shuningdek, 2029-yilgacha uchta modeling senariylarini hisobga olgan holda prognozlar kiritilgan.

KPMG Uzbekistan ekspertlarining fikricha, 2029-yilga kelib birlamchi bozorga avtomobillar sotish hajmi konservativ senariyda 545 ming dona bo‘lishi mumkin.

 “Biz tayyorlagan hisobotda, jamoamiz O‘zbekiston avtomobil bozorining joriy holatini tahlil qilish bilan bir qatorda, uning ehtimoliy istiqbollarini ham prognoz qilishga harakat qildi. Buning uchun biz bozordagi asosiy o‘yinchilar, jumladan, ishlab chiqaruvchilar va distribyutorlar bilan bir qator intervyular va so‘rovlar o‘tkazdik”, — deya ta'kidladi KPMG Uzbekistan konsalting xizmatlari bo‘yicha hamkor va rahbari Farruh Abdullaxonov.

KPMG Uzbekistan sarmoya va kapital bozorlar bo‘yicha hamkor va rahbari Saltanat Sandikbayeva esa shuni qo‘shimcha qildi: “O‘zbekiston bozoridagi avtomobillar sonining o‘sishiga yordam beradigan asosiy omillardan biri avtomobil kreditlashni rivojlantirish, shuningdek, lizing va bo‘lib-bo‘lib to‘lash kabi alternativ moliyalash shakllarining paydo bo‘lishidir. Biz bu omillar tez orada avtomobillar sotilishining oshishiga katta ta'sir ko‘rsatishini hisoblaymiz”.

Ta'kidlash joizki, O‘zbekistonda avtomobil kreditlash hajmi 2021-yilda $801 milliondan 2023-yilda $3,11 milliardgacha oshdi.