Chang ko‘rinishidagi xatar: Bolalarda PM2,5 dispersli zarrachalari bilan bog‘liq astma xavfi kattalarnikiga qaraganda ancha yuqori

PM2,5 dispersli zarrachalari bilan ifloslangan havodan uzoq vaqt nafas olish bolalarda ham, kattalarda ham astma xavfini oshiradi. Germaniyaning Maks Plank nomidagi kimyo instituti boshchiligidagi xalqaro tadqiqot guruhi shunday xulosaga keldi.

68 ta tadqiqot ma’lumotlarining tahlili

Tadqiqot Germaniyaning Maks Plank, Xitoy Fanlar akademiyasining Yuqori energiya fizikasi instituti, Vashington universiteti va Avstraliyaning Monash universiteti nomidagi Kimyo instituti olimlari tomonidan olib borildi. Ular Shimoliy Amerika, G‘arbiy Yevropa, Sharqiy Osiyo, Janubiy Osiyo va Afrikaning 22 mamlakatida 25 millionga yaqin odam ishtirok etgan 2019-yildagi 68 ta tadqiqot ma’lumotlarini tahlil qildi. Ularning natijalari One Earth jurnalida chop etilgan.

Global astma holatlarining qariyb uchdan bir qismi PM2.5 bilan bog‘liq

“Bizning hisob-kitoblarga ko‘ra, 2019-yilda global astma holatlarining qariyb uchdan bir qismi PM2.5 ning uzoq muddatli ta’siri bilan bog‘liq — bu 63,5 million mavjud va 11,4 million yangi holat. Shuningdek, biz bolalarda PM2,5 bilan bog‘liq astma xavfi kattalarnikiga qaraganda ancha yuqori ekanini aniqladik, bu yoshga bog‘liq zaiflikni aks ettiradi”, — dedi tadqiqot rahbari Ruitszin Ni.

Havo ifloslanishi nega bolalarga ko‘proq ta’sir ko‘rsatadi?

Odatda, o‘pkaning to‘la shakllangani va immun funksiyasi erta balog‘at yoshida tugaydi, shuning uchun bolalar havo ifloslanishi ta’siriga ko‘proq moyil bo‘lishi mumkin, deb tushuntiradi olimlar. Bu nafas yo‘llarining oksidlovchi stressga, yallig‘lanish va o‘ta sezgirlikka, shuningdek, immunologik reaksiyalarning o‘zgarishiga va allergenlarga respirator sezuvchanligiga olib kelishi mumkin. Olimlar, shuningdek, past va o‘rta daromadli mamlakatlar aholisi havo ifloslanishining yuqori konsentratsiyasiga duchor bo‘lishini ta’kidlamoqda. Biroq PM2,5 ushbu mintaqalarda salomatlikka qanday ta’sir qilishiga oid tadqiqotlar cheklangan, aksariyati Shimoliy Amerika va G‘arbiy Yevropada olib borilgan.

Havo ifloslanishiga qarshi kurash uchun kuchli qonunchilik zarur

“Bizning natijalarimiz siyosatchilar havo ifloslanishiga qarshi doimiy kurash uchun kuchli qonunchilik joriy etishi zarurligini ta’kidlaydi, shu bilan birga, niqob taqish kabi shaxsiy himoya choralari ham individual ta’sirni kamaytirishga va astma rivojlanish xavfini kamaytirishga yordam beradi”, — dedi tadqiqot muallifi va Maks Plank kimyo instituti direktori Yafan Cheng.

PM2,5 zarrachalari o‘zi nima?

PM — havoda mavjud barcha zarrachalar, shu jumladan, chang, loy, kuyindi, tutun va suyuqlik tomchilari. Chang zarralari nafas yo‘llarini bezovta qiladi va bronxit, emfizem, yurak-qon tomir kasalliklari (masalan, insult), ko‘z infeksiyalari, terining tirnash xususiyati va meningokkok meningiti kabi kasalliklarni keltirib chiqarishi yoki yomonlashtirishi mumkin.

Chang zarralarining kattaligi inson salomatligi uchun potensial xavfni aniqlashda asosiy omil hisoblanadi. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti ma’lumotlariga ko‘ra, diametri 10 mikrondan kam bo‘lgan zarralar (≤ PM10) o‘pkaga chuqur kirib, ularda to‘planishi mumkin. Diametri 2,5 mikrondan (≤ PM2,5) kam bo‘lgan zarrachalar sog‘likka yanada zararli ta’sir ko‘rsatadi: ular o‘pkada havo to‘sig‘ini yengib, qon aylanish tizimiga kirishi mumkin.